Διάταξη Εισαγγελέα

Εφετών Αθηνών

Αριθ. ΠΡΦ25-1/ΕΓ 48-23/244/19.2.2025

Πρόεδρος: Μ. Λεπενιώτη, Αντιπρόεδρος

Εισηγήτρια: Ε. Γιακουμάτου, Αρεοπαγίτης 

Εισαγγελέας: Δ. Μητρουλιάς, Αντεισαγγελέας

Δικηγόροι: Σ. Παναγιωτάκης, Μ. Βραχά

Εξύβριση. Προσβολή τιμής. Προηγούμενη συνεχής και επίμονη παρενόχληση υπαιτίου. Δικαιολογημένη αγανάκτηση εκ αμέσως προηγούμενης, ιδιαίτερα σκληρής ή βάναυσης, συμπεριφοράς. Δυνητικός λόγος απαλλαγής από την ποινή. Προϋποθέσεις. Σκοπός εξυβρίσεως. Το αδίκημα της εξύβρισης προστατεύει το έννομο αγαθό της τιμής, ήτοι της κοινωνικής και ηθικής αξίας του ανθρώπου, από την οποία απορρέει αξίωση σεβασμού της προσωπικότητάς του. Η προηγούμενη συνεχής και επίμονη παρενόχληση του εγκαλουμένου από τον εγκαλούντα με διάφορους τρόπους, όπως με μεγάλο αριθμό τηλεφωνικών κλήσεων, αποσταλθέντων μηνυμάτων κ.λπ., δεν αρκεί για την εφαρμογή του δυνητικού λόγου απαλλαγής από την ποινή, εκ δικαιολογημένης αγανακτήσεως του υπαιτίου της πράξεως, αφού μια τέτοια συμπεριφορά ούτε είναι κατά κρίση αντικειμενική ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση, αλλά ούτε και αμέσως προηγούμενη από την υπό έρευνα πράξη της εξυβρίσεως. Τυχόν έλλειψη, δε, σκοπού εξυβρίσεως από μέρους του εγκαλουμένου, την οποία επικαλείται η προσβαλλόμενη διάταξη, μπορεί να αναδειχθεί μόνον δια της ακροαματικής διαδικασίας (Άρθρα 308 § 4 και 361 § 1 και 2 ΠΚ).

Δέχεται προσφυγή κατά διατάξεως ΕισΠλημΑθ που απέρριψε την έγκληση, παραγγέλλει την άσκηση ποινικής δίωξης (άρθρα 51 § 3 και 52 ΚΠΔ).

Το νομικώς ενδιαφέρον μέρος της ως άνω διατάξεως έχει ως εξής:

[…] 

Εν προκειμένω, ο προσφεύγων που τυγχάνει δικηγόρος Αθηνών, με την ανωτέρω έγκλησή του, κατήγγειλε τον …, ομοίως δικηγόρο Αθηνών, ότι τέλεσε το αδίκημα της εξύβρισης κατ’ εξακολούθηση (98, 361 § 1). Ειδικότερα, και κατά σύνοψη των αναφερομένων στην έγκλησή του, ο ανωτέρω αιτιάται ότι, ο εγκαλούμενος: α) Στις 29.08.2022 και ώρα 15.13 απέστειλε τηλεφωνικό μήνυμα SMS, με το ακόλουθο, μεταξύ άλλων περιεχόμενο «(...) Ζητήστε βοήθεια, αν βεβαίως κατανοείτε την κατάσταση της ψυχικής υγείας σας, γιατί -είναι εμφανέστατη η ψυχική διαταραχή σας» και β) Στις 30.08.2022, απέστειλε σ αυτόν μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με το ακόλουθο, μεταξύ άλλων, περιεχόμενο: «Σε σχέση με τους ακαδημαϊκούς τίτλους μου, δεν κατανοώ την εμμονή σας, η οποία διαφαίνεται ότι εντάσσεται στην ψυχοπαθολογική σας προσωπικότητα». Κατόπιν τούτων, ζητεί την ποινική δίωξη του εγκαλουμένου για το αδίκημα της εξύβρισης κατ’ εξακολούθηση διότι με τη παράθεση των φράσεων αυτών στα ως άνω μηνύματα που του απηύθυνε, προσέβαλε το status τιμής του.

Η ΕισΠρωτΑθ, λαμβάνοντας υπόψη την υπό το προαναφερθέν περιεχόμενο έγκληση, απέρριψε αυτήν με την υπ' αριθμόν … Διάταξη της, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 51 ΚΠΔ, ως «αβάσιμη». Για να οδηγηθεί στην ανωτέρω κρίση της, έκανε δεκτά τα ακόλουθα: «(...) ο εγκαλούμενος δεν αρνήθηκε ότι απέστειλε τα ανωτέρω μηνύματα στον εγκαλούντα, ωστόσο υποστήριξε πως έχει υποστεί πρωτόγνωρη παρενόχληση από τον τελευταίο, λόγω αμέτρητων κλήσεων, μηνυμάτων, εξωδίκων και μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έχει δεχτεί, παρά το γεγονός ότι επανειλημμένως τον έχει παρακαλέσει να μην επικοινωνεί μαζί του. Από τη διενεργηθείσα προκαταρκτική εξέταση, προέκυψε ότι πράγματι ο εγκαλών από τις 14.07. 2020 έως και τον Αύγουστο του έτους 2022, έχει καλέσει εκατοντάδες φορές τον εγκαλούμενο, έχει αποστείλει αμέτρητα μηνύματα τόσο στο κινητό του τηλέφωνο όσο στην εφαρμογή mes­senger, αλλά και αμέτρητα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τα περισσότερα δε από αυτά παρέμειναν αναπάντητα, ενώ σε όσα απάντησε ο εγκαλούμενος, καλούσε τον εγκαλούντα να μην τον ενοχλεί, να μην του αποστέλλει μηνύματα και να μην τον καλεί στο κινητό και σταθερό του τηλέφωνο, χωρίς ωστόσο να υπάρχει η επιθυμητή αντίδραση. Χαρακτηριστικό είναι το από 20.08.2022 μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όπου ο εγκαλών γράφει «τι έγινε επιστρέψατε» και το από 24.08.2022 μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στο οποίο γράφει «Γιατί με μπλοκάρατε στο messenger ?» (ιδ. σχετικά το από16.11.2020 εξώδικο του … προς τον εγκαλούντα, εκτυπωμένα μηνύματα, εκτυπωμένα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εκτυπωμένα μηνύματα της εφαρμογής messenger, αντίγραφα εξώδικων δηλώσεων). Ενδεικτικό των ανωτέρω αποτελεί το γεγονός ότι σχετικά ζητήματα έχουν εξεταστεί στο πλαίσιο έτερων ποινικών δικογραφιών, όπου έχει γίνει δεκτό ότι «ο τελευταίος (νυν εγκαλών) … κατά το χρονικό διάστημα από 14.07.2020 έως τις 08.08.2020 επιδόθηκε σε μια εξόχως επίμονη προσπάθεια παρενόχλησης τελικά του συνηγόρου ... ο εγκαλών παρέσχε σημαντικές ενδείξεις εξαιρετικά επίμονης συμπεριφοράς παρενοχλήσεων στο πλαίσιο της προσπάθειας ατελέσφορης επικοινωνίας του με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του κατηγορουμένου (τον εδώ εγκαλούμενο)» και «δεν αποδείχθηκε η καταμήνυση ψευδών περιστατικών (είχαν λάβει χώρα πράγματι συνεχείς παρενοχλητικές κλήσεις» (ιδ. σχετικά το υπ’ αριθ. ….. Βούλευμα του ΣυμβΠλημΑθ και την απάντηση της κας ΕισΕφΑθ, επί της από 04.09.2024 αίτησης του νυν εγκαλούντος). Με βάση τα ανωτέρω, δεν προέκυψε σκοπός του εγκαλουμένου να προσβάλει την τιμή του εγκαλούντος, αλλά τα μηνύματα που του απέστειλε σκοπό είχαν να τον αποτρέψουν από την προσπάθεια της μεταξύ τους επικοινωνίας και να καταπειστεί αυτός να παύσει να αποστέλλει μηνύματα και να καλεί τον εγκαλούμενο, καθώς από τον αριθμό τον κλήσεων και των μηνυμάτων, τη συχνότητα και την επιμονή του εγκαλούντος, ο εγκαλούμενος, έχει παρενοχληθεί σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό (…)».

Κατά τη διάταξη του άρθρου 361 ΠΚ, «όποιος εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφημήσεως (άρθρα 362 και 363 ΠΚ) προσβάλλει την τιμή άλλου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή». Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι, για τη στοιχειοθέτηση της αξιόποινης πράξεως της εξυβρίσεως απαιτείται να διατυπωθούν από τον δράστη γραπτώς ή προφορικώς για κάποιον άλλον λέξεις ή φράσεις που κατά κοινή αντίληψη περιέχουν είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου του, είτε περιφρόνηση γι' αυτόν από τον δράστη, ο οποίος γνωρίζει ότι με μία τέτοια ενέργεια προσβάλλει την τιμή του άλλου. Δηλαδή, στην εξύβριση ο όρος τιμή λαμβάνεται με ευρεία έννοια και σημαίνει την αξίωση όπως το άτομο μη τυγχάνει από κάποιον άλλον αρνητικής αξιολογικής κρίσεως ή μεταχειρίσεως τέτοιας, που δηλώνει έλλειψη εκτιμήσεως του δράστη προς τον παθόντα, σχετικά με τη συνολική αξία του, ηθική και κοινωνική. (ΑΠ 1400/2020).

Εξάλλου, κατά το άρθρο 308 § 3 ΠΚ, «ο υπαίτιος της πράξης της παρ. 1 είναι δυνατόν να απαλλαγεί από κάθε ποινή, αν παρασύρθηκε στην πράξη από δικαιολογημένη αγανάκτηση εξαιτίας μιας αμέσως προηγούμενης πράξης που τέλεσε ο παθών εναντίον του ή ενώπιόν του και που ήταν ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση». Η διάταξη αυτή αποσκοπεί στην εξισορρόπηση των εκατέρωθεν ενεργειών και υποδεικνύει την αποφυγή αυθαίρετης και παράνομης ενέργειας σε βάρος άλλου προσώπου, το οποίο δεν αποκλείεται να αντιδράσει, διότι θεωρεί εαυτόν θιγόμενο, η συμπεριφορά του δε αυτή είναι απόρροια προηγηθείσας ενέργειας του δράστη, η οποία, κρινόμενη αντικειμενικώς, θεωρείται ως αιτία της μεταγενέστερης ενέργειας του προσ­βληθέντος προσώπου. Επιβάλλεται να προκλήθηκε δικαιολογημένη αγανάκτηση, υπό την έννοια της ψυχικής καταπόνησης και της ανάγκης άμεσης ενέργειας εναντίον πράξης, χρονικώς προηγηθείσας, κατά του παθόντος και η οποία κρίνεται ως ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση. Η ένταση και η μορφή της σκληρότητας ή της βαναυσότητας κρίνονται διακεκριμένα με βάση τις ειδικές συνθήκες, όπως προβάλλονται (ΑΠ 1421/2018, ΝΟΜΟΣ)

Με την υπό κρίση προσφυγή του, ο προσφεύγων, βάλλοντας κατά της ανωτέρω διατάξεως, επαναλαμβάνει όσα ισχυρίστηκε στην προαναφερόμενη έγκλησή του και αιτείται να γίνει δεκτή η προσφυγή του, να καταργηθεί η προσβαλλόμενη διάταξη και να ασκηθεί ποινική δίωξη κατά του εγκαλουμένου. Εν προκειμένω, από την αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού που συγκεντρώθηκε στα πλαίσια της διενεργηθείσας προκαταρκτικής εξέτασης (μάρτυρες, έγγραφα, ανωμοτί εξηγήσεις), σε συνδυασμό με τους ισχυρισμούς της προσφεύγουσας, όπως αυτοί εκτίθενται στην υπό κρίση προσφυγή του, προέκυψαν τα ακόλουθα: Ο …, του οποίου πληρεξούσιος δικηγόρος τυγχάνει ο εγκαλούμενος, έχει παραπεμφθεί προκειμένου να δικασθεί ενώπιον του Β. ΜΟΔ Αθηνών για το έγκλημα της απόπειρας ανθρωποκτονίας που φέρεται ότι τέλεσε εις βάρος του νυν εγκαλούντος, καθώς και για τα συναφή εγκλήματα της παράνομης οπλοφορίας και οπλοχρησίας. Στις 29.08.2022 και ώρα 01.06 μμ ο εγκαλών επέδωσε στον … εξώδικη δήλωση - πρόσκληση, με την οποίαν ζητούσε από τον ανωτέρω να τον ενημερώσει εγγράφως για το δικαστήριο στο οποίο παρίστατο την 06.06.2022 και το όνομα του εντολέα του «ούτως ώστε να έχει κώλυμα να παραστεί ενώπιον του Β ΜΟΔ», πληροφορίες σχετικά με τηλεφώνημα που είχε λάβει από τον εγκαλούμενο καθώς και να του προσκομίσει τις πράξεις αναγνώρισης των μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών του, καθώς είχε θέσει θέμα σχετικά με αυτούς προς το συνήγορό του. Ακολούθως, ο εγκαλούμενος αντιδρώντας στο περιεχόμενο της ως άνω εξώδικης πρόσκλησης, στις 29.08.2022 και ώρα 15.13 απέστειλε σε αυτόν με την υπ’ αριθμόν … τηλεφωνική σύνδεση που χρησιμοποιούσε, μήνυμα SMS, που συμπεριελάμβανε μεταξύ άλλων, το ακόλουθο περιεχόμενο: «(...) Ζητήστε βοήθεια, αν βεβαίως κατανοείτε την κατάσταση της ψυχικής υγείας σας, γιατί .είναι εμφανέστατη η ψυχική διαταραχή σας». Περαιτέρω, την επομένη ημέρα, ήτοι στις 30. 08.2022, απέστειλε σ’ αυτόν μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με το ακόλουθο, μεταξύ άλλων, περιεχόμενο: (...) Με υποχρεώνετε για τυπικούς λόγους να αποκρούσω, μία, ακόμη, παραληρηματική σας (εν προκειμένω την από, 29.08.2022) εξώδικη δήλωση (...) Σε σχέση με τους ακαδημαϊκούς τίτλους μου, δεν κατανοώ την εμμονή σας, η οποία διαφαίνεται ότι εντάσσεται στην ψυχοπαθολογική σας προσωπικότητα». Κατ’ αρχάς, το περιεχόμενο των ανωτέρω μηνυμάτων, prima faciae, προσβάλλει την τιμή, ήτοι την κοινωνική και ηθική αξία του προσώπου του εγκαλούντος, εξ αυτής δε πηγάζει και η αξίωση αυτού το μεν προς σεβασμό της προσωπικότητάς του προς διατήρηση της αντικειμενικώς θεμελιωμένης φήμης του και κοινωνικής του αξίας, αφού περιέχει κατ’ αντικειμενική κρίση εκδήλωση, ενέχουσα καταφρόνηση ή αμφισβήτηση της κοινωνικής αξίας του προσ­βαλλομένου προσώπου. Το νομικό αντικείμενο δε της εξύβρισης, «περιλαμβάνει την αξίωση του ατόμου να μην τυγχάνει υπό άλλου τινός κρίσεως ή μεταχειρίσεως εμφαινούσης έλλειψη εκτιμήσεως του πράττοντος» (Χωραφάς 1966. 277, με ενταύθα παραπομπή Κονταξή, ΕρμΠΚ, εκδ. 2000, σ. 2977). Η προσβαλλομένη εισαγγελική διάταξη εδράζεται στην παρελθούσα συμπεριφορά του προσφεύγοντος με την πολλάκις επανειλημμένη αποστολή από αυτόν προς τον εγκαλούμενο μηνυμάτων, τόσο τηλεφωνικών όσο και μέσω εφαρμογών κοινής δικτύωσης (ως και πλειάδος τηλεφωνικών κλήσεων που έλαβαν χώρα προς τον εγκαλούμενο), λόγω δε αυτής της συμπεριφοράς του εγκαλούντος η Εις ΠρωτΑθ, δια της προσβαλλομένης διατάξεώς της, καταλήγει στην κρίση ότι «δεν προέκυψε σκοπός του εγκαλουμένου να προσβάλει την τιμή του εγκαλούντος, αλλά τα μηνύματα που του απέστειλε σκοπό είχαν να τον αποτρέψουν από την προσπάθεια της μεταξύ τους επικοινωνίας και να καταπειστεί αυτός να παύσει να αποστέλλει μηνύματα και να καλεί τον εγκαλούμενο, καθώς διαφάνηκε από τον αριθμό τον κλήσεων και των μηνυμάτων, τη συχνότητα και την επιμονή του εγκαλούντος, ότι ο εγκαλούμενος, έχει παρενοχληθεί σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό (...)» και έτσι η ως άνω Εισαγγελέας απέρριψε την έγκληση ως «αβάσιμη». Πλήν όμως, ούτε η επιμονή του εγκαλούντος, ούτε η αποστολή μίας εξωδίκου δηλώσεως (που αποτέλεσε το εφαλτήριο για την αποστολή των εξυβριστικών μηνυμάτων) είναι αρκετά κατά Νόμον προκειμένου, στην προκείμενη περίπτωση, να δικαιολογήσουν — και μάλιστα στο παρόν στάδιο της διαδικασίας — την καταφατική απόφανση επί της εν προκειμένω εφαρμογής του δυνητικού «προσωπικού λόγου απαλλαγής από την ποινή» (κατά την κρατούσα άποψη) που προβλέπεται στην § 2 του άρθρου 361 ΠΚ (που παραπέμπει στη § 4 του άρθρου 308 ΠΚ). Και τούτο, ιδίως, διότι η προηγηθείσα, ως άνω, συμπεριφορά του εγκαλούντος, ακόμα και εάν ήθελε υποτεθεί ότι κριθεί ως ενοχλητική, ή ως μη αρμόζουσα (ίδετε και ΑΠ 1421/2018, ΤΝΠ ΝΟ­ΜΟΣ) δεν μπορεί να θεωρηθεί «ιδιαίτερα» σκληρή ή βάναυση, με τυχόν δε απόδειξη της μίας αρμόζουσας συμπεριφοράς, το δικαστήριο είναι εκείνο που δύναται, με τη ζώσα ακροαματική διαδικασία, να αναγνωρίσει τη σχετική ελαφρυντική περίσταση. Επιπλέον, αμφίβολο τυγχάνει εάν πληρούται και η ετέρα προϋπόθεση του νόμου για την εφαρμογή αυτού του λόγου απαλλαγής από την ποινή, ήτοι η προηγούμενη πράξη του παθόντος, αφού ιδίως το από 30.08.2022 e-mail απεστάλη από τον εγκαλούμενο στις 04.20 μ.μ., ήτοι την επομένη ημέρα της επιδόσεως του εξωδίκου, ήτοι μεσολάβησε ικανό διάστημα κατά το οποίο ήταν δυνατό να εξασθενήσει η επικαλούμενη από τον εγκαλούμενο ψυχική φόρτισή του. Επιπλέον, μεταξύ της συμπεριφοράς του παθόντος και της τέλεσης της εξύβρισης πρέπει να υφίσταται σχέση αιτιώδους συναφείας, συνεπώς εάν ο δράστης αγανάκτησε πρωτίστως από άλλη αιτία, όπως την επί μακρό χρονικό διάστημα αποστολή σε αυτόν επανειλημμένως μηνυμάτων, τηλεφωνημάτων, κ.λπ., δεν απαλλάσσεται από την ποινή. Συνακόλουθα, η προσβαλλόμενη Διάταξη που απέρριψε την έγκληση έσφαλε και, γενομένης δεκτής ως κατ’ ουσίαν βάσιμης της προσφυγής, παραγγέλλεται η άσκηση ποινικής δίωξης κατά του εγκαλουμένου για την πράξη της εξύβρισης κατ' εξακολούθηση (26α, 27 § 1, 98, 361 § 1 ΠΚ).

[Δέχεται προσφυγή, παραγγέλλει άσκηση ποινικής δίωξης].

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-ΔΑΥΙΔ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Εισαγγελέας