Διοικητικό Πρωτοδικείο Πειραιώς

Αριθ. 14/2024

Δικαστής: Μαρία Φακουρέλη, Πρόεδρος Πρωτοδικών

Εισαγγελέας: - (προεδρική διαδικασία)

Αντιρρήσεις κατά της διοικητικής κράτησης. Έλλειψη διαβατηρίου. Παράταση της κράτησης πέραν του εξαμήνου. Διεξαγωγή της διαδικασίας απομάκρυνσης χωρίς τη δέουσα επιμέλεια. Σοβαρές ψυχικές παθήσεις. Συμπτώματα στέρησης. Αυτοτραυματισμοί. Επιβολή περιοριστικού όρου υποχρεωτικής διαμονής στο Ανοικτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων και Υπνωτήριο του ΟΚΑΝΑ. 

[…] 3. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι ο αντιλέγων, υπήκοος Πακιστάν, γεννηθείς την …, συνελήφθη την 12.12.2022 και ώρα 15:55΄ επί της οδού Λ.** στον αριθμό … στον Κ.** από αστυνομικό του Τμήματος Ασφαλείας Κ.**, για παράβαση του άρθρου 76 του ν. 3386/2005, όπως τροποποιήθηκε με το ν. 3907/ 2011. Κατά τη σύλληψή του δε ο αντιλέγων δήλωσε ότι είναι άστεγος, ενώ ο ως άνω αστυνομικός αφού εξέτασε αυτόν πείσθηκε ότι ουδεμία ως προς την ταυτότητά του υπάρχει αμφιβολία. Ακολούθως, σε βάρος του εκδόθηκε η υπ’ αριθ. …/…/12.12.2022 απόφαση της Αρμόδιας Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α., με την οποία αποφασίσθηκε η προσωρινή κράτησή του, με την αιτιολογία ότι συντρέχουν στο πρόσωπό του λόγοι, όπως αυτοί αναφέρονται στο άρθρο 18 εδάφιο ζ΄ του ν. 3907/2011 (ύποπτος διαφυγής). Στη συνέχεια, με την …/…/15.12.2022 απόφαση της Αρμόδιας Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α. διατάχθηκε η επιστροφή στη χώρα του και η συνέχιση της κράτησής του, έως ότου ολοκληρωθούν οι διαδικασίες απομάκρυνσής του για χρονικό διάστημα που δεν θα υπερβαίνει τους έξι μήνες και με δυνατότητα παράτασης αυτής για χρόνο που δεν θα υπερβαίνει τους δώδεκα μήνες, δίχως να του χορηγηθεί προθεσμία προς οικειοθελή αναχώρηση, με την αιτιολογία ότι στο πρόσωπό του συντρέχουν α) κίνδυνος διαφυγής του και συγκεκριμένα διότι στερείται σταθερής διεύθυνσης κατοικίας και μέσων διαβίωσης και στερείται ταξιδιωτικού ή άλλου βεβαιωτικού των στοιχείων ταυτότητάς του εγγράφου και β) λόγοι δημόσιας τάξης διότι 1) αρχικά συνελήφθη την 10η.12.2022 για παράβαση του ν. 4139/ 2013 και με απόφαση του ΜΠρΑθηνών αναβλήθηκε η εκδίκαση της υπόθεσής του για την 20η.12.2022, 2) εκκρεμεί σε βάρος του η …/…/ 3.08.2021 απόφαση επιστροφής η οποία δεν εκτελέστηκε καθόσον την 3η.08.2021 ανεστάλη για το χρονικό διάστημα παραμονής του σε ξενώνα φιλοξενίας, 3) είναι καταχωρισμένος στον κατάλογο ανεπιθυμήτων αλλοδαπών και σεσημασμένος με διάφορα στοιχεία για παράβαση του ν. 3386/2005 και ν. 4139/2013. Επίσης, με την αυτή απόφαση διατάχθηκε η εγγραφή του στον Εθνικό Κατάλογο Ανεπιθύμητων Αλλοδαπών έως τις 15.12.2029. Μετά δε από επανεξέταση, με την …/…/12.03. 2023 απόφαση του Αρμόδιου Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α., αποφασίστηκε η παράταση της κράτησής του για τρείς μήνες προκειμένου να πραγματοποιηθεί αναγνώριση και ταυτοποίηση των στοιχείων από τις προξενικές αρχές της χώρας του, ώστε να εκδοθεί ταξιδιωτικό έγγραφο και να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την επιστροφή του. Στις 7.06. 2023 ο αντιλέγων υπέβαλε αίτηση για χορήγηση διεθνούς προστασίας. Ενόψει της ως άνω αίτησης, εκδόθηκε η …/…/13.06.2023 απόφαση του Διευθυντή της Δ.ΑΛ.Α. με την οποία αποφασίστηκε η κράτησή του σύμφωνα με το άρθρο 50 του ν. 4939/2022 μέχρι την έκδοση απόφασης επί του αιτήματός του και ανεστάλη η απομάκρυνση από τη Χώρα που διατάχθηκε με την …/…/ 15.12.2022 απόφαση του Αρμόδιου Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α. Με την …/15.06. 2023 απόφαση α΄ βαθμού του Αυτοτελούς Κλιμακίου Ασύλου Αμυγδαλέζας Αττικής απορρίφθηκε η αίτησή του για χορήγηση διεθνούς προστασίας ως προδήλως αβάσιμη και διατάχθηκε η επιστροφή του σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ν. 3907/2011. Στη συνέχεια, με την …/…/11.07. 2023 απόφαση του Αρμόδιου Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α. αποφασίστηκε η παράταση της κράτησής του, δεδομένου ότι δεν άσκησε προσφυγή κατά της ως άνω απορριπτικής απόφασης του Α.Κ.Α. Αμυγδαλέζας μέσα στη προθεσμία των 20 ημερών από την επίδοσή της (που έλαβε χώρα στις 20.06.2023). Εξάλλου, με την …/…/ 12.09.2023 απόφαση της Αρμόδιας Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α. αποφασίστηκε, μετά από επανεξέταση, η παράταση της κράτησής του για τρεις μήνες, προκειμένου να πραγματοποιηθεί αναγνώριση και ταυτοποίηση των στοιχείων από τις προξενικές αρχές της χώρας του, ώστε να εκδοθεί ταξιδιωτικό έγγραφο και να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την επιστροφή του, ενώ με την …/…/12.12.2023 απόφαση του ίδιου οργάνου αποφασίστηκε, μετά από επανεξέταση, και πάλι η παράταση της κράτησής του για τρεις μήνες, με την ίδια ακριβώς αιτιολογία.

4. Επειδή, με τις κρινόμενες αντιρρήσεις, ο αντιλέγων ζητεί να αφεθεί ελεύθερος, προβάλλοντας μεταξύ άλλων ότι η κράτησή του δεν είναι νόμιμη, διότι έχει ήδη υπερβεί το ανώτατο όριο κράτησης (έξι μήνες) και ήδη το έτος και δεν συντρέχουν οι εξαιρετικοί λόγοι της δωδεκάμηνης κράτησης που ορίζει το άρθρο 30 § 6 του ν. 3907/2011 (άρνηση συνεργασίας ή καθυστέρηση στη λήψη των αναγκαίων εγγράφων), ούτε, άλλωστε, γίνεται καμία σχετική αναφορά στις οικείες προβαλλόμενες αποφάσεις, ήτοι ότι οι αρμόδιες αρχές προχώρησαν σε κάποια ενέργεια για την υλοποίηση της απέλασης και με σκοπό να του εκδώσουν ταξιδιωτικό έγγραφο. Επιπλέον, ο αντιλέγων ισχυρίζεται ότι πάσχει από ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές που σχετίζονται με χρήση πολλαπλών ουσιών (F19), και ήδη από την ημερομηνία μεταγωγής του στο ΠΡΟΚΕΚΑ Αμυγδαλέζας, την 15η.12. 2022, επισκέφθηκε το ΤΕΠ Ψυχιατρικό του αρμόδιου Νοσοκομείου, ενώ πραγματοποιούσε ανά τακτά χρονικά διαστήματα συνεδρίες με ψυχολόγο. Υποστηρίζει δε ότι αν και τα ανωτέρω περιστατικά ήταν γνωστά στην Δ.ΑΛ.Α., ουδέποτε αποτέλεσαν αντικείμενο εκτίμησης από την διοίκηση προτού επιβληθεί σε βάρος του το μέτρο της κράτησης, καθώς λόγω της ιδιαίτερης ευαλωτότητάς του ως σοβαρά ψυχικά πάσχων, είναι δυνατό να επιδεινωθούν τα αισθήματα απελπισίας και κατάθλιψης που βιώνει. Περαιτέρω, ισχυρίζεται ότι δεν είναι επικίνδυνος για την δημόσια τάξη, καθώς δεν έχει καμία καταδικαστική απόφαση σε βάρος του. Ιστορεί δε ότι όταν ενηλικιώθηκε και διακόπηκε η αναστολή της υπ’ αριθ. …/…/3.08.2021 απόφασης επιστροφής του, δεν μπορούσε να εκτελέσει οικειοθελώς την απόφαση αναχώρησής του από τη Χώρα λόγω της τοξικοεξάρτησής του, ενώ ακολούθως, εντός του περιβάλλοντος του ΠΡΟΚΕΚΑ Αμυγδαλέζας, Κορίνθου και Ταύρου έλαβε φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων στέρησης των ουσιών, επιθυμώντας πλέον να συνεχίσει την υπαγωγή του σε κάποιο πρόγραμμα. Προβάλλει δε ότι δύναται να φιλοξενηθεί στο Υπνωτήριο – Ανοικτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων της οργάνωσης του ΟΚΑΝΑ, όπου εργάζεται και ο θεράπων ψυχίατρός του Κ.Κ.**, που θα τον συνδράμει και θα τον καθοδηγήσει στην απεξάρτησή του. Προς απόδειξη των ισχυρισμών του ο αντιλέγων προσκομίζει τα εξής: 1) την από 14.12. 2023 ιατρική βεβαίωση του ιατρού ψυχιάτρου – εξαρτησιολόγου, Κ.Κ.** του ΟΚΑΝΑ, του Ιατρείου ΠΡΟΚΕΚΑ Ταύρου στην οποία αναγράφονται επί λέξει τα εξής: «Ο κος A… S… του A…, με Α.Β.Κ. … (σύμφωνα με τα στοιχεία του Προ.Κε.Κ.Α. Ταύρου), γεννηθείς το 2004, εξετάσθηκε την 4η Μαΐου 2023, μεταγόμενος από το Προ.Κε.Κ.Α. Αμυγδαλέζας (Α.Β.Κ. …/10) και διεγνώσθη με Ψυχικές και Συμπεριφορικές διαταραχές που σχετίζονται με χρήση πολλαπλών ουσιών (κυρίως οπιοειδή και αμφεταμίνες, δηλαδή ηρωίνη και shisha), F19. Είχε προηγηθεί αυτοτραυματισμός στον λαιμό επιπολής, στο πλαίσιο διαμαρτυρίας για τη διακοπή της θεραπευτικής του αγωγής, σύμφωνα με τη διήγησή του. Χορηγήθηκε αγωγή με … με στόχο τον έλεγχο της αυτοεπιθετικότητας, τη ρύθμιση των διαταραγμένων λειτουργιών επιβίωσης (όρεξη και ύπνος), τη βελτίωση της συναισθηματικής διάθεσης και την αγχόλυση. Ζητήθηκε η παρακολούθησή του και η εξασφάλιση της αγωγής, επισημαίνοντας πως υπήρχε κίνδυνος επανάληψης ή και κλιμάκωσης της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Έκτοτε ο ίδιος δεν ζήτησε επανεξέταση και επανεξετάσθηκε σήμερα, 14η Δεκεμβρίου του 2023. Δήλωσε ικανοποιημένος με την αγωγή, αλλά ζήτησε τροποποίηση επειδή πλέον δεν κοιμάται καλά όσο πριν. Ζητά να αφεθεί ελεύθερος. Είναι ήρεμος, συγκαταβατικός, χωρίς διαταραχές του συναισθήματος, της σκέψης και της συμπεριφοράς. Δεν έχει προβεί σε άλλη αυτοκαταστροφική πράξη (φέρει ωστόσο ουλές στους βραχίονες από το παρελθόν). Διάγνωση: Ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές που σχετίζονται με χρήση πολλαπλών ουσιών, F19, σε ύφεση, υπό φαρμακευτική αγωγή, σε ελεγχόμενο περιβάλλον. Αγωγή: Tabl Pregabaline 150mg 1-0-1, …», 2) το από 11.12. 2023 έγγραφο του ΠΡΟΚΕΚΑ Ταύρου που τιτλοφορείται «ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΑΚΕΛΟΥ Ωφελούμενος Α… S…» σύμφωνα με το οποίο στις 15.12.2022 παραπέμφθηκε στο ΤΕΠ Ψυχιατρικό, στις 3.05.2023, στις 30.05.2023, στις 9.08.2023, στις 16.08.2023 προέβη σε συνεδρία ψυχολόγου, στις 30.09.2023 παραπέμφθηκε στο ΤΕΠ χειρουργικό, ενώ στις 3.11.2023 προέβη σε ομαδική συνεδρία, 3) το από 10.01.2024 έγγραφο της Ε.Σ.**, Αναπλ. Υπεύθυνης του Ανοιχτού Κέν­τρου Ημέρας και Υπνωτηρίου του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ), ευρισκόμενου στην οδό Σ.** στον αριθμό … στην Αθήνα, το οποίο τιτλοφορείται «Ενημέρωση για τη διαθεσιμότητα κλίνης για τον κ. A… S…», στο οποίο αναγράφονται επί λέξει τα εξής: «Κατόπιν αιτήματος του Συνηγόρου κ. Γ.** και την επίσημη διάγνωση του κ. Κ.**, Ψυχιάτρου του ΟΚΑΝΑ καθώς επίσης και τη σχετική ενημέρωση που έλαβα από τον κ. Μ.**, Ειδικό Θεραπευτή του ΟΚΑΝΑ, που διενεργεί ομάδες κινητοποίησης στο Προ.Κε.Κ.Α., σας ενημερώνω αρμοδίως ότι έχουμε διαθεσιμότητα ώστε να φιλοξενηθεί ο κ. A… S… ως ωφελούμενος του ΟΚΑΝΑ, με σκοπό την άμεση παραπομπή του στο ειδικό πρόγραμμα MOSAIC του ΚΕΘΕΑ, ώστε να εισαχθεί σε αντίστοιχη κοινότητα. …».

5. Επειδή, το Δικαστήριο λαμβάνει ειδικότερα υπόψη ότι οι διαταχθείσες με τις συμπροσ­βαλλόμενες με αριθμό …/…/12.09.2023 και …/…/12.12.2023 αποφάσεις του Αρμόδιου Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α., παρατάσεις της κράτησης του αντιλέγοντος με την αιτιολογία «προκειμένου να πραγματοποιηθεί αναγνώριση και ταυτοποίηση των στοιχείων από τις προξενικές αρχές της χώρας του ώστε να εκδοθεί ταξιδιωτικό έγγραφο και να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την επιστροφή του» είναι μη νόμιμες, καθόσον υπερβαίνουν το τασσόμενο από την § 5 του άρθρου 30 του ν. 3907/2011 ανώτατο όριο κράτησης των έξι (6) μηνών, το οποίο, εφόσον ο αντιλέγων κρατείται από τις 12.12. 2022, συμπληρώθηκε ήδη στις 12.06.2023. Από το ως άνω δε χρονικό διάστημα (12.12.2022 έως 12.06.2023) δεν υπάρχει κάποιο διάστημα κατά το οποίο ο αντιλέγων να κρατήθηκε ως αιτών διεθνή προστασία δυνάμει του άρθρου 50 του ν. 4939/2022 και το οποίο δεν θα έπρεπε να συνυπολογισθεί (βλ. άρθρο 50 § 5 του ν. 4939/ 2022) στο χρόνο κράτησης. Μετά δε την συμ­πλήρωση του εξαμήνου, με την …/…/13.06. 2023 απόφαση του Διευθυντή της Δ.ΑΛ.Α. ο αντιλέγων κρατήθηκε κατ’ εφαρμογή του άρθρου 50 του ν. 4939/2022 από 13.06.2023 έως την 11η.07.2023, ημερομηνία κατά την οποία εκδόθηκε η με αριθμό …/…/11.07.2023 απόφαση περί παράτασης της κράτησής του δυνάμει του ν. 3907/2011. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κρίνει ότι κατά το χρόνο έκδοσης της τελευταίας συμπροσβαλλόμενης πράξης (με αριθμό …/…/ 12.12.2023 απόφασης του Αρμόδιου Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α.), είχε συμπληρωθεί η εξάμηνη κράτηση του αντιλέγοντος, χωρίς να διαλαμβάνεται σχετική κρίση και χωρίς να συντρέχει, εν προκειμένω, κάποιος από τους περιοριστικά αναφερόμενους στην § 6 του άρθρου 30 του ν. 3907/2011, λόγους, για τους οποίους, κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η παράταση της κράτησης έως και δώδεκα (12) μήνες, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τον αντιλέγοντα. Ειδικότερα, ούτε από τις προσβαλλόμενες αποφάσεις, ούτε από κάποιο άλλο έγγραφο προκύπτει ότι η επιστροφή του αντιλέγοντος καθυστερεί επειδή αυτός αρνείται να συνεργαστεί ή καθυστερεί η λήψη των αναγκαίων για την επιστροφή του εγγράφων από τη χώρα καταγωγής του ή προέλευσής του, ούτε, εξ άλλου, προκύπτει ότι οι αστυνομικές αρχές προέβησαν σε οποιαδήποτε ενέργεια, ακόμα και μετά τη συμπλήρωση του εξαμήνου και μέχρι τη συζήτηση των κρινόμενων αντιρρήσεων, για την έκδοση ταξιδιωτικού εγγράφου από την πρεσβεία της χώρας καταγωγής του, αν και έχει παρέλθει χρονικό διάστημα σχεδόν άλλων έξι μηνών από την έκδοση της με αριθμό …/…/11.07.2023 απόφασης του Αρμόδιου Αξιωματικού της Δ.ΑΛ.Α.. Με τα δεδομένα αυτά, και ενόψει του ότι α) η ειδική αιτιολόγηση είναι απαραίτητη λόγω του εξαιρετικού χαρακτήρα της § 6 του άρθρου 30 του ν. 3907/2011 περί δυνατότητας παράτασης της κράτησης, πολύ δε περισσότερο που στην κρινόμενη περίπτωση με την τελευταία προσβαλλόμενη απόφαση έλαβε χώρα δεύτερη συνεχόμενη απόφαση παράτασης κράτησης για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο και τέταρτη παράταση συνολικά, β) δεν συντρέχει εν προκειμένω η ανάγκη διαπίστωσης των στοιχείων της ταυτότητάς του, καθώς, όπως αναφέρεται στην από 12.12.2022 έκθεση σύλληψής του, ο αντιλέγων εξετάστηκε από το αστυνομικό όργανο και ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ως προς την ταυτότητά του, ενώ αναφέρονται αναλυτικά το ονοματεπώνυμό του, η ημερομηνία γέννησής του και η χώρα καταγωγής του, γ) ο αντιλέγων αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας και δ) σύμφωνα με το από 10.01.2024 έγγραφο της Ε.Σ.**, Αναπλ. Υπεύθυνης του Ανοιχτού Κέντρου Ημέρας και Υπνωτηρίου του ΟΚΑΝΑ, ο αντιλέγων μπορεί να φιλοξενηθεί στην ως άνω δομή φιλοξενίας του ΟΚΑΝΑ, το Δικαστήριο κρίνει ότι, ανεξαρτήτως εάν ο αντιλέγων είναι ύποπτος φυγής, καθόσον, πάντως, παρά τα όσα αβασίμως προβάλλει, εμπίπτει τουλάχιστον στις προβλεπόμενες στο άρθρο 18 περ. ζα και ζε του ν. 3907/2011 περιπτώσεις (ύποπτος φυγής λόγω μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση οικειοθελούς αναχώρησης και ύπαρξη εκκρεμούς ποινικής δίωξης σε βάρος του), δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις για την κράτησή του. Κατόπιν των ανωτέρω, οι κρινόμενες αντιρρήσεις πρέπει να γίνουν δεκτές και ο αντιλέγων να αφεθεί ελεύθερος, να του χορηγηθεί προθεσμία είκοσι πέντε (25) ημερών εντός της οποίας οφείλει να αναχωρήσει από τη Χώρα και να τεθεί σε αυτόν, παραλλήλως, ο όρος, αφενός να παραμείνει εντός του τόπου φιλοξενίας του (Ανοιχτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων και Υπνωτήριο του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα, στην οδό Σ.** αριθ. …) και αφετέρου να εμφανίζεται δύο (2) φορές τη βδομάδα, στο πλησιέστερο στη ως άνω διεύθυνση φιλοξενίας αυτού Αστυνομικό Τμήμα, σε ημέρα και ώρα που θα καθοριστεί από τη Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής και έως τη λήξη της προθεσμίας των 25 ημερών της αναχώρησής του από την Ελλάδα.

Για τους λόγους αυτούς

Δέχεται τις αντιρρήσεις.

Διατάσσει να αφεθεί ελεύθερος ο αντιλέγων.

Τάσσει στον αντιλέγοντα προθεσμία είκοσι πέντε (25) ημερών από την έκδοση της παρούσας εντός της οποίας οφείλει να αναχωρήσει από την Ελλάδα.

Υποχρεώνει αυτόν όπως μεταβεί και διαμείνει στο Ανοιχτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων και Υπνωτήριο του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα, στην οδό … αριθ. … και αφετέρου να εμφανίζεται δύο (2) φορές την εβδομάδα στο πλησιέστερο στη ως άνω διεύθυνση διαμονής αυτού (οδός Σ.** αριθ. …, Αθήνα), Αστυνομικό Τμήμα σε ημέρα και ώρα που θα καθοριστεί από τη Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής και έως τη λήξη της προθεσμίας των 25 ημερών για την αναχώρησή του από την Ελλάδα.

ΣΧΟΛΙΟ

Η υποχρέωση ειδικής αιτιολόγησης της απόφασης παράτασης της διοικητικής κράτησης υπό το πρίσμα του άρθρου 5 ΕΣΔΑ

Α. Διεξαγωγή της απέλασης με τη δέουσα επιμέλεια

Βάσει του άρθρου 5 § 1 στ) ΕΣΔΑ[1], για να μη χαρακτηριστεί αυθαίρετη[2] μια, κατά τα λοιπά, σύμφωνη με τις διαδικασίες του εθνικού δικαίου[3], διοικητική κράτηση, πρέπει να «εκκρεμεί διαδικασία απελάσεως»[4]. Ταυτόχρονα, η ίδια η κράτηση δεν μπορεί να παρατείνεται για δυσανάλογο χρονικό διάστημα[5], ήτοι να υπερβαίνει το χρόνο που απαιτείται για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού[6]. Το ΕΔΔΑ συχνά τονίζει ότι η κράτηση δικαιολογείται για όσο χρόνο οι διαδικασίες της απέλασης διεξάγονται[7]. Και μάλιστα, αν οι διαδικασίες απέλασης δεν διεξάγονται με τη δέουσα επιμέλεια (“due diligence”), παύει η κράτηση να είναι δικαιολογημένη[8]. 

Τα αυτά γίνονται δεκτά και υπό το σύστημα της Οδηγίας 2008/115 της ΕΕ[9], όπως ενσωματώθηκε σύμφωνα με το ν. 3907/2011. Ενόψει της στενής ερμηνείας της διάταξης του άρθρου 30 § 5 του ν. 3907/2011[10], μετά την πάροδο του εξαμήνου, η κράτηση του υπό επιστροφή αλλοδαπού δικαιολογείται πλέον μόνο για το λόγο της άρνησης συνεργασίας του ή της καθυστέρησης στη λήψη εγγράφων από τη χώρα καταγωγής του. Στα πλαίσια μάλιστα της ειδικής αιτιολογίας[11], οι αρχές δεν αρκεί να επικαλούνται κάποιον από τους παραπάνω λόγους, αλλά πρέπει να προκύπτει ότι η απομάκρυνση του αλλοδαπού από τη χώρα μέχρι τότε δεν επιτεύχθηκε «παρά τις εύλογες προσπάθειές τους»[12].

Β. Η υποχρέωση αιτιολογίας της απόφασης παράτασης της κράτησης ειδικότερα

Η παράλειψη επικοινωνίας με τις αρχές της χώρας καταγωγής προκειμένου να χορηγηθούν στον υπό επιστροφή αλλοδαπό ταξιδιωτικά έγγραφα για την υλοποίηση της απέλασης υποδεικνύει ασφαλώς παθητικότητα των αρχών[13]. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που οι αστυνομικές αρχές έχουν προχωρήσει σε προγραμματισμό της συνάντησης με το προξενείο της χώρας του αλλοδαπού, η μεταγενέστερη αδράνειά τους[14], χωρίς μάλιστα να συνοδεύεται αυτή από συγκεκριμένη πληροφόρηση αναφορικά με την πρόοδο των διαδικασιών έκδοσης των ταξιδιωτικών του εγγράφων[15], στερεί την απόφαση παράτασης της κράτησης από το δικαιολογητικό της έρεισμα. Εφ’ όσον βέβαια ο αλλοδαπός αρνηθεί τη συνάντηση[16] ή τη συνεργασία του[17] με τις προξενικές αρχές της χώρας της οποίας έχει δηλώσει υπήκοος, η παράταση της κράτησής του δικαιολογείται. Όμως, η άρνηση πρέπει να προκύπτει αδιαφιλονίκητα από συγκεκριμένα πραγματικά γεγονότα που αποτυπώνονται στο φάκελο της υπόθεσης[18].

Χαρακτηριστική περίπτωση άρνησης συνεργασίας αποτελεί η απόκρυψη της πραγματικής ταυτότητας του αλλοδαπού μέσω της δήλωσης ψευδών στοιχείων που αφορούν την ταυτότητα ή την υπηκοότητά του[19], ή της απόκρυψης, ή καταστροφής των ταξιδιωτικών του εγγράφων[20]. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, όμως, οι αρχές θα πρέπει να αποδεικνύουν τις ενέργειες που έχουν εκτελέσει για να αποκτήσουν τις πληροφορίες που λείπουν[21]. Εφ’ όσον δε οι τελευταίες έχουν προκύψει από την (απορριπτική) απόφαση επί της αιτήσεως ασύλου του αλλοδαπού[22], ή από τυχόν αντίγραφα ταξιδιωτικών εγγράφων του[23], ή, τέλος, έχουν βεβαιωθεί στην έκθεση σύλληψής του[24], τότε η (πάγια χρησιμοποιούμενη) αιτιολογία, σύμφωνα με την οποία η κράτηση παρατείνεται «προκειμένου να επέλθει ταυτοποίηση του υπό επιστροφή αλλοδαπού», στερείται, επιπροσθέτως, σαφήνειας[25].     

Γ. Καταληκτικές παρατηρήσεις: Η υπ’ αριθ. 14/2024 απόφαση – πρακτικό της Προέδρου του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά
Η αρχική[26] ή μεταγενέστερη[27]  έλλειψη ερείσματος της απόφασης κράτησης οδηγεί στην αποδοχή των αντιρρήσεων[28], χωρίς να εξετάζεται περαιτέρω αν ο αλλοδαπός είναι ύποπτος να διαφύγει[29]. Η υπό σχολιασμό απόφαση, όμως, δεν αρκέστηκε στο να διαγνώσει απλώς την παρανομία. Επιδεικνύοντας ένα άξιο λόγου ενδιαφέρον για τον αλλοδαπό συνάνθρωπο, προχώρησε στην εξέταση των σοβαρών ψυχικών του παθήσεων, οι οποίες σχετίζονται με την εξάρτησή του από ναρκωτικά. Μερίμνησε για τη διαμονή του σε ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον και, αφού έλαβε υπόψη αφ’ ενός τη βούλησή του να παραπεμφθεί σε πρόγραμμα απεξάρτησης, αφ’ ετέρου τις σχετικές διαβεβαιώσεις των υπεύθυνων του ΟΚΑΝΑ, επέβαλε τον όρο της υποχρεωτικής διαμονής του στο Ανοικτό Κέντρο Ημέρας και Υπνωτήριο του Οργανισμού. 

Σε μια εποχή καχυποψίας, η Πρόεδρος του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πειραιά στάθηκε να αφουγκραστεί την ευάλωτη κατάσταση ενός ανθρώπου∙ μίας εικόνας του Θεού. Δεν απέρριψε έτσι το καθήκον της αγάπης και εφάρμοσε την εντολή της. Μια εντολή που σήμερα είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, και που, ακόμα, συνιστά το θεωρητικό θεμέλιο του συστήματος προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου[30], αλλά, κυρίως, το νόημα της νομικής επιστήμης και πρακτικής. 

ΑΣΤΕΡΗΣ Θ. ΓΚΙΡΜΠΑΣ

Δικηγόρος – Μ.Δ.Ε. Φιλοσοφίας Δικαίου

[1]. Βλ. ΕΔΔΑ, Η. Α. κατά Ελλάδος, 21 Ιανουαρίου 2016, σκέψεις 52-56· Tabesh κατά Ελλάδας, 26 Νοεμβρίου 2009, σκέψη 56· Mikolenko κατά Εσθονίας, 8 Οκτωβρίου 2009, σκέψη 63· Saadi κατά Ηνωμένου Βασιλείου, 29 Ιανουαρίου 2008, σκέψη 72· Chahal, κ. Ηνωμένου Βασιλείου, 15 Νοεμβρίου 1996, σκέψεις 112-113.

[2]. Κατά πάγια θέση του ΕΔΔΑ, το άρθρο 5 ΕΣΔΑ σκοπό έχει να προστατέψει το άτομο από την αυθαιρεσία, βλ. Wintewerp κατά Ολλανδίας, 24 Οκτωβρίου 1979, σκέψη 39∙ Saadi κατά Ηνωμένου Βασιλείου, ό. π., σκέψη 63∙ Tabesh κατά Ελλάδας, ό.π., σκέψη 49. 

[3]. Η έννοια της αυθαιρεσίας, κατά την ερμηνεία του Δικαστηρίου, είναι ευρύτερη σε σχέση με τη «συμφωνία με τη νόμιμη διαδικασία», στην οποία αναφέρεται η § 1 του άρθρου 5 ΕΣΔΑ, βλ. ΕΔΔΑ, Chahal κατά Ηνωμένου Βασιλείου, ό.π., σκέψη 119. Έτσι, μια κράτηση, ακόμη και αν εκτελείται σύμφωνα με τη νόμιμη διαδικασία κατά το εθνικό δίκαιο, είναι δυνατό να χαρακτηριστεί, παρ’ όλα αυτά, αυθαίρετη, ιδίως όταν εκτελείται με κακή πίστη ή με την πρόθεση εξαπάτησης εκ μέρους των αρχών, βλ. ΕΔΔΑ, Saadi, ό.π., σκέψη 67 και B. Rainey, P. McCormick, C. Ovey, Ja­cobs, White & Ovey: The European Convention of Human Rights, Oxford University Press, Oxford, 2021, σ. 224.

[4]. Κατά το αγγλικό κείμενο, «with a view to deportation». Κατάτο γαλλικό, «procédure d’expulsion en cours». 

[5]. ΕΔΔΑ, Saadi, ό. π., σκέψη 70.

[6]. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, ο επιδιωκόμενος σκοπός της κράτησης υπό επιστροφή έγκειται ιδίως στην παρεμπόδιση από τη διάπραξη αδικημάτων ή στην παρεμπόδιση από τη διαφυγή, βλ. Chkhartishvili κατά Ελλάδος, 2 Μαΐου 2013, σκέψη 69∙ Yoh-Ekale Mwanje κατά Βελγίου, 20 Δεκεμβρίου 2011, σκέψη 117. 

[7]. ΕΔΔΑ, Tabesh κατά Ελλάδος, ό.π., σκέψη 56∙ Chkhartishvili κατά Ελλάδος, ό.π., σκέψη 69. 

[8]. ΕΔΔΑ, Chahal κατά Ηνωμένου Βασιλείου, ό.π., σκέψεις 112-113· Η. Α. κατά Ελλάδος, ό.π., σκέψη 52∙ Mikolenko κατά Εσθονίας, ό.π., σκέψη 59∙ Agnissan κατά Δανίας, 04 Οκτωβρίου 2001 (απόφαση επί του παραδεκτού).

[9]. Βλ. ΔΕΕ, El Didri, 28 Απριλίου 2011, C-268/2011, σκέψεις 39-43.

[10]. ΔΠρ(Πρ)Κορ 2401/2023 αδημ. 

[11]. Όπου απαιτείται ειδική αιτιολογία, συνάγεται ότι επιβάλλεται ενδελεχής έρευνα και επεξεργασία των δεδομένων της υπόθεσης, βλ. Β. Γκέρτσος & Δ. Πυργάκης, Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1990): Διαγράμματα, Ερμη­νευτικά Σχόλια, Νομολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2015, σ. 284.

[12]. Πρβλ. ΔΠρ(Πρ)Αθ 874/2018 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ.

[13]. ΕΔΔΑ, Η.Α. κατά Ελλάδος, ό.π., σκέψη 53.

[14]. ΔΠρ(Πρ)Αθ 874/2018 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ∙ ΔΠρ(Πρ)Αθ 1360/2014 ΕπιθΜετΔικ 2015. 74 (πάροδος τριμήνου χωρίς να έχει συμβεί η προγραμματισθείσα συνάντηση με τον υπάλληλο του προξενείου της χώρας καταγωγής του υπό επιστροφή αλλοδαπού). 

[15]. ΔΠρ(Πρ)Θ 751/2011 αδημ., αναφ. σε: Θ. Τσιάτσιος, Δίκαιο Αλλοδαπών: Κατ’ άρθρο ερμηνεία του ν. 3907/2011, Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2017, σ. 176.

[16]. ΔΠρ(Πρ)Καβ 667/2024 αδημ.

[17]. ΔΠρ(Πρ)Κορ 1927/2024 αδήμ., σύμφωνα με την οποία, «ο αντιλέγων δεν αναγνωρίστηκε, από το αρμόδιο προς τούτο όργανο (υπάλληλο αρχών του Πακιστάν), ως υπήκοος της χώρας, που ο ίδιος δήλωσε ως χώρα καταγωγής του, και δεν συνεργάζεται». 

[18]. ΕΔΔΑ, Tabesh κατά Ελλάδας, ό.π., σκέψη 56. 

[19]. ΕΔΔΑ, Agnissan κατά Δανίας, ό.π.

[20]. Πρβλ. UN High Commissioner for Refugees (UNHCR), Guidelines on the Applicable Criteria and Standards relating to the Detention of Asylum-Seekers and Alternatives to Detention, 2012, § 25, σ. 17, διαθέσιμο [online] στο: https://www.refworld.org/ policy/legalguidance/unhcr/2012/en/87776 [τελευταία πρόσβαση: 17 Οκτωβρίου 2024].

[21]. ΕΔΔΑ, Agnissan κατά Δανίας, ό.π.

[22]. ΔΠρ(Πρ)Αθ 2150/2021 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ.

[23]. ΔΠρ(Πρ)Πειρ 402/2021 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ.

[24]. ΔΠρ(Πρ)Αθ 1185/2020 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ.

[25]. Υπό την ειδικότερη έκφανση της σαφήνειας, η αιτιολογία της διοικητικής πράξης οφείλει να μην έρχεται σε προφανή αντίθεση με τα στοιχεία του φακέλου, βλ. Γεραπετρίτης, Η Αιτιολογία των Διοικητικών Πράξεων: Θεσμική και δικαιοπολιτική αντιμετώπιση στην Ελλάδα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 1998, σ. 118-19.

[26]. ΔΠρ(Πρ)Θ 170/2024 αδημ. (κατοχή βεβαίωσης νόμιμης διαμονής)∙ ΔΠρ(Πρ)Αθ 721/2023, 741/2023, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), διαθέσιμες [online] στο: https://gcr.gr /el/ [τελευταία πρόσβαση: 17 Οκτωβρίου 2024]∙ ΔΠρ(Πρ)Πειρ 417/2023 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ (προγενέστερη κτήση της ιδιότητας αιτούντος άσυλο).

[27]. Βλ. αντί (πολλών) άλλων ΔΠρ(Πρ)Καβ 394/2024 Δελτίο Νομολογίας Ασύλου τ. 1, 2024. 38 (έλλειψη ρεαλιστικής προοπτικής απομάκρυνσης). 

[28]. Για το θέμα που είχε ανακύψει σε σχέση με την εξουσία των Προέδρων Διοικητικών Πρωτοδικείων να εξετάζουν τη νομιμότητα της απόφασης επιστροφής με το ένδικο βοήθημα των αντιρρήσεων κατά το άρθρο 76 του ν. 3386/2005 (Α΄ 212), όπως ίσχυε, και τη σχετική επιφυλακτικότητα που είχαν επιδείξει τα ελληνικά δικαστήρια, η οποία κρίθηκε τελικά αντίθετη  στο άρθρο 5 § 4 ΕΣΔΑ, βλ. ΕΔΔΑ, Efremidze κατά Ελλάδας, απόφαση της 21 Ιουνίου 2011, σκέψη 64 και εκεί παραπομπές. Πλέον, σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση του ΕΔΔΑ, E.K. κατά Ελλάδος, 14 Ιανουαρίου 2021, σκέψη 109, «η τροποποίηση του άρθρου 76 του νόμου 3386/2005 και η ύπαρξη μιας νομολογίας των εθνικών δικαστηρίων τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, εξετάζουν σε βάθος την νομιμότητα της κράτησης αλλοδαπών υπό απέλαση και διατάσσουν, ανάλογα με την περίπτωση, είναι προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των εγγυήσεων των οποίων θα έπρεπε να απολαμβάνουν οι αλλοδαποί κρατούμενοι υπό απέλαση». 

[29]. Έτσι, ρητά, ΔΠρ(Πρ)Αθ 1360/2014 ΕπιθΜετΔικ 2015. 74. Βλ. και ΔΠρ(Πρ)Αθ 765/2020, 874/2018 ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ.

[30]. Για τον Βάλληνδα («Η Παγκόσμιος Διακήρυξις των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και αι Γενικαί Αρχαί του Δικαίου», Ακτίνες τ. 179, Μάρτιος 1957 (ανάτυπο), σ. 7), το «βαθύτερο πνεύμα», όπως το χαρακτηρίζει, της Παγκόσμιας Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, είναι «το Ελληνοχριστιανικόν πνεύμα, το θεμελιούμενον εις το κήρυγμα του Θεανθρώπου ‘ἀγαπᾶτε ἀλλήλους’». Και συνεχίζει: «‘Πάντες οι άνθρωποι’, λέγει το άρθρο 1 της Παγκόσμιου Διακηρύξεως, ‘είναι προικισμένοι με λογική και με συνείδησιν και οφείλουν να ενεργώσι προς αλλήλους εν πνεύματι αδελφωσύνης’: ‘ἀγαπᾶτε ἀλλήλους’: ‘ο γαρ αγαπών τον έτερον νόμον πεπλήρωκεν’». Για τα θεωρητικά θεμέλια της Παγκόσμιας Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τη διαμόρφωσή τους από το Χριστιανισμό, βλ. G. Puppinck, «Embodied and Disem­bodied Dignity», Journal of Christian Legal Thought, τ. 9, 2019, σ. 18, διαθέσιμο [online] στο: https://www.christian le­gal­so­cie­ty.org/wp-content/uploads/2022/08/CLSJournal_Summer19_web. pdf [τελευταία πρόσβαση: 17 Οκτωβρίου 2024].