Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών

(180 Τμήμα)

Αριθ. 4202/2025

Πρόεδρος: Ζ. Ρουβέλλα, Πρόεδρος Πρωτοδικών

Εισηγήτρια: Ε. Παυλίδου, Πρωτοδίκης

Δικηγόροι: Φ. Πανταζής, Α. Κωστοπούλου, ΝΣΚ

Αγωγή αποζημίωσης για υλική ζημία και ηθική βλάβη από παρενέργειες εμβολιασμού κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ[1] 1) Επιδίκαση εύλογης χρηματικής ικανοποίησης λόγω παρενεργειών εμβολιασμού Covid-19 κατ’ άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος (επικουρική βάση). 2) Απόρριψη της αγωγής (κυρία βάση) λόγω ελλείψεως προϋποθέσεων για τη γένεση αποζημιωτικής ευθύνης του εναγόμενου Δημοσίου, κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ (Άρθρο2, 4 § 5 Σ, 105 ΕισΝΑΚ, 25 § 4 Σ, αριθ. ΓΠοικ.75769/6.12.2021 κοινής απόφασης των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων - Υγείας - Εσωτερικών - Μετανάστευσης και Ασύλου - Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Επικρατείας (Β΄ 5825/14.12.2021), ν. 4764/2020, οι αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ 1762, 1763 και 1764/2023, 1400/2022).

1. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή, όπως το αρχικό καταψηφιστικό της αίτημα έχει μετατραπεί, εγκύρως, σε έντοκο αναγνωριστικό, με την ανωτέρω προφορική δήλωση του πληρεξούσιου δικηγόρου του ενάγοντος στο ακροατήριο, ζητείται, παραδεκτώς, να αναγνωρισθεί, με απόφαση κηρυσσόμενη προσωρινώς εκτελεστή, η υποχρέωση του εναγόμενου, Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει σε αυτόν το συνολικό ποσό των *ευρώ, κατά περιορισμό, με την ίδια προφορική δήλωση, του αρχικού του αιτήματος, συνολικού ύψους * ευρώ. Το ποσό αυτό, με τους νόμιμους τόκους από την επομένη της επιδόσεως της αγωγής, ζητείται βάσει του άρθρου 105 του Εισαγωγικού Νόμου του, κυρωθέντος με το π.δ. 456/1984 (Α΄ 164), Αστικού Κώδικα (ΕισΝ ΑΚ), ή, επικουρικώς, κατά τη διάταξη της § 5 του άρθρου 4 του Συντάγματος, για την ευθύνη από νόμιμες πράξεις, ως αποζημίωση για την αποκατάσταση της υλικής ζημίας και της, κατ’ άρθρο 932 του ΑΚ, ηθικής βλάβης που ο ενάγων ισχυρίζεται ότι έχει υποστεί από παρενέργειες, μετά από τον προληπτικό του εμβολιασμό έναντι του ιού «COVID- 19», με το εμβόλιο «Astra Zeneca», στις 20.4.2021.

2. Επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 105 του προαναφερθέντος ΕισΝΑΚ: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος […]». Περαιτέρω, κατά το άρθρο 932 του ΑΚ: «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας […] του […]».

3. Επειδή, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, για τη στοιχειοθέτηση αποζημιωτικής ευθύνης, κατ’ εφαρμογή του προεκτεθέντος άρθρου 105 του ΕισΝΑΚ, απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικώς όλες οι τασσόμενες προϋποθέσεις, ήτοι παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψή της, ζημία, καθώς και αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της εν λόγω παρανομίας και της επελθούσας ζημίας. Ειδικότερα, ευθύνη προς αποζημίωση, κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ, γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης διοικητικής πράξεως ή την παράλειψη εκδόσεώς της, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή από παραλείψεις οφειλόμενων ενεργειών τους, που συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, εφόσον αυτές αντίκεινται σε συγκεκριμένες διατάξεις νόμου ή συνιστούν παράλειψη των ιδιαίτερων καθηκόντων και υποχρεώσεων που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία, κατά την κείμενη, εν γένει, νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και την αρχή της καλής πίστεως (βλ. ΔΕφΑθ 2604/2023, 1193/2007, ΔΕφΘ 1534/ 2024, 151/2009). Κατά τα λοιπά, αιτιώδης σύνδεσμος υφίσταται όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η διαγνωσθείσα ως παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψή της εκ μέρους οργάνου του Δημοσίου είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά, κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού, να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (πρβλ. ΣτΕ 1929/2024, 1002/2024, 2776/2016, 3124/ 2011).

4. Επειδή, ακόμη, το άρθρο 4 του Συντάγματος, στην πέμπτη του παράγραφο, ορίζει τα εξής: «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους». Κατά την έννοια δε της εν λόγω συνταγματικής διατάξεως και όπως έχει κριθεί και με τις υπ’ αριθ. 1762, 1763 και 1764/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί νομοθετικής προβλέψεως εμβολιασμού του πληθυσμού, η εμφάνιση, σε στατιστικώς πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων, σοβαρών παρενεργειών ορισμένων εμβολίων είναι ανεκτή χάριν του δημοσίου συμφέροντος, εν όψει και της, κατ’ άρθρο 25 § 4 του Συντάγματος, αρχής της κοινωνικής αλληλεγγύης, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις ερείδονται σε έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα. Και τούτο, ανεξαρτήτως του ότι, όπως κρίθηκε, κατά πλειοψηφία, με τις ίδιες αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας, είναι δυνατόν, εν όψει του ανωτέρω άρθρου 4 § 5 του Συντάγματος, με το οποίο κατοχυρώνεται η ισότητα των πολιτών στα δημόσια βάρη, να συντρέχει περίπτωση αποζημιώσεως των εν λόγω παθόντων για ζημία που προκλήθηκε όχι από παράνομη, αλλά από νόμιμη ενέργεια του Δημοσίου. Και αυτό διότι, στις περιπτώσεις αυτές, η τυχόν προκαλούμενη από τον εμβολιασμό βλάβη υπερβαίνει για τον παθόντα το ανωτέρω, εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης, το οποίο το Κράτος δικαιούται να αξιώνει από αυτόν, χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου (βλ. ΟλΣτΕ 1762/2023, σκ. 29, 1763/2023, σκ. 24, 1764/2023, σκ. 22). Ειδικότερα, σε περίπτωση που, συνεπεία της συνταγματικώς θεμιτής και νόμιμης πραγματοποιήσεως εμβολιασμού, επέλθει ευθέως βλάβη της υγείας προσώπου, δηλαδή βλάβη μη οφειλόμενη σε παρεμβαλλόμενη παράνομη πράξη ή παράλειψη, όπως λ.χ. με τη χορήγηση ελαττωματικού ή ακατάλληλου σκευάσματος ή λόγω πλημμελειών κατά τη διενέργεια του εμβολιασμού, ανακύπτει ευθύνη του Κράτους προς εύλογη, μόνον, αποκατάσταση της ζημίας του παθόντος, υπό την έννοια της εύλογης αποκαταστάσεως τόσο τυχόν υλικής του ζημίας όσο και της ηθικής του βλάβης, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 932 του ΑΚ. Τούτο λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι στην περίπτωση αυτή η προκαλούμενη από την πραγματοποίηση του εμβολιασμού βλάβη, συνιστά υπέρμετρη θυσία για τον παθόντα, χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου (βλ. ΣτΕ 622/2021, σκ. 13, ΔΕφΑθ 1390/2022).

5. Επειδή, εξ άλλου, ο ν. 4764/2020 (Α΄ 256), με τίτλο: «Ρυθμίσεις για την προστασία της δημόσιας υγείας από τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 […] και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις», στο άρθρο 51, για την «Αδειοδότηση και διάθεση εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 στη Χώρα», προέβλεψε τα εξής: «1. Για το χρονικό διάστημα μέχρι την 30η.6.2021 και προς τον σκοπό του περιορισμού της διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19, εμβόλια για τα οποία η Ελλάδα συμμετέχει στον κοινό μηχανισμό προμηθειών εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας τους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), σύμφωνα με τη διαδικασία του Κανονισμού ΕΚ 726/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 για τη θέσπιση κοινοτικών διαδικασιών χορήγησης άδειας και εποπτείας όσον αφορά τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη και για κτηνιατρική χρήση και για τη σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, δύνανται να κυκλοφορούν στην Ελλάδα και να διατίθενται αποκλειστικά και μόνο με επιμέλεια των αρχών του άρθρου 54 προς τον σκοπό του εμβολιασμού των πολιτών, κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης διάταξης. 2. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας, που εκδίδεται μετά από εισήγηση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), εξειδικεύονται οι όροι και οι προϋποθέσεις ασφαλούς κυκλοφορίας των εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19 στην Ελλάδα, με επιμέλεια και υπό τον συντονισμό των αρχών του άρθρου 54 και η διαδικασία και οι προϋποθέσεις διάθεσής τους στα εμβολιαστικά κέντρα προς κάλυψη των αναγκών εμβολιασμού των πολιτών». Ακολούθως, κατά το αμέσως επόμενο άρθρο 52 του ίδιου νόμου, για το «Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19»: «1. Από τη δημοσίευση του παρόντος τίθεται σε ισχύ Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19. Τα εμβόλια που εντάσσονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID-19 πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) να έχουν λάβει προηγούμενη άδεια ή έγκριση κυκλοφορίας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και β) να υπάρχει θετική εισήγηση ένταξής τους στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID-19 από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής του Υπουργείου Υγείας. 2. […] 3. […] 4. Στους πολίτες που προσέρχονται σε εμβολιαστικό κέντρο χορηγείται ιατρική εντολή από τον επιβλέποντα ιατρό, που υπογράφεται και από τον εμβολιαζόμενο, αφού προηγουμένως ληφθεί σύντομο ιατρικό ιστορικό για τη διενέργεια του εμβολιασμού και εκδίδεται εντός της ίδιας ημέρας συνταγή στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης […]».

6. Επειδή, κατ’ επίκληση των εξουσιοδοτικών διατάξεων της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 51 του ανωτέρω ν. 4764/2020, εκδόθηκε η υπ’ αριθ. Γ.Π.οικ.75769/6.12.2021 (Β΄ 5825/14.12. 2021) κοινή απόφαση των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων – Υγείας - Εσωτερικών- Μετανάστευσης και Ασύλου - Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Επικρατείας, με τίτλο: «Ειδικότερα θέματα εφαρμογής της διαδικασίας εμβολιασμού ευάλωτων προσώπων κατά του κορωνοϊού COVID- 19 από Φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών και Δημοτικά Ιατρεία». Συγκεκριμένα, στο άρθρο 3 της εν λόγω ΚΥΑ, για τις «Προϋποθέσεις και Διαδικασία Διενέργειας Εμβολιασμού», προβλέπεται ότι: «1. Οι Δικαιούμενοι Φορείς συμμετέχουν σε ειδική εκπαίδευση που συντονίζεται από τη Γενική Γραμματεία Πρωτοβάθμιας Υγείας, προκειμένου να ενταχθούν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID- 19 για τον εμβολιασμό του πληθυσμού, σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας της ιατρικής επιστήμης και το διατιθέμενο αναλυτικό εγχειρίδιο εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού COVID- 19 της Επιτροπής Εμβολιασμών. Ιδίως, ευθύνονται για την τήρηση των κανόνων ορθής παραλαβής, διάθεσης και φύλαξης των εμβολίων […]. 2. […] 3. Κατά τη διενέργεια των εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID- 19, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό των Δικαιούμενων Φορέων επιβεβαιώνει την ταυτότητα του φυσικού προσώπου και ελέγχει τις λοιπές διαδικαστικές προϋποθέσεις εμβολιασμού. Ο ιατρός ακολουθεί την προβλεπόμενη διαδικασία για τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, την καταχώριση των αναγκαίων στοιχείων των εμβολιασθέντων στο ηλεκτρονικό σύστημα και την ενημέρωση του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού COVID- 19. 4. Οι Δικαιούμενοι Φορείς και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό τους δεν φέρουν ευθύνη για την πρόκληση τυχόν γνωστών ή άγνωστων παρενεργειών από τη διενέργεια του εμβολίου κορωνοϊού COVID- 19 στα φυσικά πρόσωπα που εμβολιάζουν στο πλαίσιο της παρούσης, τηρούν δε απαρέγκλιτα τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την υφιστάμενη νομοθεσία περί φαρμακοεπαγρύπνησης. Το Ελληνικό Δημόσιο είναι υπεύθυνο για τυχόν αστικές αξιώσεις από την εμφάνιση παρενεργειών σε εμβολιασθέντες σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και ιδίως σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 2 και 4 του Συντάγματος […]».

7. Επειδή, περαιτέρω, όπως έχει κριθεί με τις ίδιες ως άνω υπ’ αριθ. 1762, 1763 και 1764/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με εκτελεστικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχαν λάβει άδεια κυκλοφορίας, υπό αίρεση, ύστερα από γνώμη του EMA [European Medicines Agency], με τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις των Κανονισμών 762/ 2004 (L 120) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 και 507/ 2006 (L 92) της Επιτροπής της 29ης Μαρτίου 2006, τα εμβόλια των «Pfizer» (C 447/24.12. 2020 και ήδη «Comirnaty»), «Moderna» (C 6/ 8.1.2021 και ήδη «Spikevax»), «Astra Zeneca» (C 32/29.1.2021 και ήδη «Vaxzevria») και «Johnson & Johnson» (COVID-19 και ήδη «Vaccine Janssen»). Ειδικότερα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων είχε προβεί, σύμφωνα με τις διατάξεις των προαναφερόμενων Κανονισμών, σε αυστηρό έλεγχο των παραπάνω εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID- 19, χωρίς να παραλειφθεί καμία από τις φάσεις επαληθεύσεως της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας που απαιτούνται για την αδειοδότηση ενός φαρμάκου, με σκοπό να εγγυηθεί ότι αυτά ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά πρότυπα ασφάλειας, αποτελεσματικότητας και ποιότητας και ότι είναι παρασκευασμένα και ελεγμένα σε πιστοποιημένα εργαστήρια. Οι δε άδειες κυκλοφορίας υπό αίρεση, που τα εγκεκριμένα εμβόλια αυτά έλαβαν, βάσει της διαγραφόμενης από τις ανωτέρω διατάξεις διαδικασίας- που, μάλιστα, δεν επινοήθηκε ad hoc για την αντιμετώπιση της επιδημικής εξάρσεως του κορωνοϊού COVID- 19- τελούν υπό καθεστώς αυστηρών εγγυήσεων, συνδεόμενες με συγκεκριμένες υποχρεώσεις των κατόχων τους και δεν είναι ούτε προσωρινές, ούτε άδειες χρήσεως έκτακτης ανάγκης (άδειες μη εγκεκριμένων εμβολίων), οι οποίες χορηγούνται όταν δεν έχουν υποβληθεί εκτενή προκλινικά ή φαρμακευτικά δεδομένα, αλλά χορηγούνται, όπως και, εν προκειμένω, συνέβη, όταν υπάρχουν επαρκή, αλλά όχι εκτενή κλινικά δεδομένα, υπό τις ακόλουθες τέσσερεις αυστηρές προϋποθέσεις, ήτοι ότι: α) η σχέση κινδύνου- οφέλους του φαρμάκου είναι θετική, β) ο αιτών την άδεια θα υποβάλει εκτενή κλινικά στοιχεία, γ) καλύπτονται ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες και δ) το όφελος για τη δημόσια υγεία από την άμεση διάθεση στην αγορά του συγκεκριμένου φαρμάκου υπερτερεί του κινδύνου που οφείλεται στο ότι απαιτούνται συμπληρωματικά στοιχεία (βλ. άρθρο 4 του Κανονισμού 507/2006). Επομένως, τα εμβόλια αυτά δεν είναι πειραματικά ή δοκιμαστικά (βλ. ΟλΣτΕ 1762/2023, σκ. 21, 1763/2023, σκ. 20, 1764/2023, σκ. 18, πρβλ. Conseil d’État, απόφαση 455623/30.8.2021).

8. Επειδή, ακόμη, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων και όπως έχει κριθεί, κατά πλειοψηφία, με την υπ’ αριθ. 1400/2022 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας[2], σε μία επείγουσα φάση εκθετικής αυξήσεως των σοβαρών λοιμώξεων και των θανάτων, η χρήση ενός νέου εμβολίου θα έπρεπε να αναβάλλεται αδικαιολόγητα για απροσδιόριστα μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου, αφού διενεργηθούν όλες οι πιθανές κλινικές δοκιμές και συμπληρωθούν τα ελλείποντα στοιχεία, να αποτραπεί ο κίνδυνος ανεπιθύμητων παρενεργειών, παρόλο που όλα τα εμβόλια, όπως και όλα τα φάρμακα, εν γένει, δεν είναι εντελώς ακίνδυνα. Τούτο, ενώ η νόσος θα συνέχιζε να προκαλεί σοβαρή βλάβη της υγείας ή και τον θάνατο ακόμη ασθενών, χωρίς πιθανότητα για ανάσχεσή της, αν και, βάσει μη εκτενών κλινικών δεδομένων, η χρήση του εμβολίου θα είχε πολλά περισσότερα οφέλη παρά κινδύνους. Εξ άλλου, ναι μεν σε περιπτώσεις ελλείψεως απόλυτης βεβαιότητας ως προς την ανυπαρξία μακροπρόθεσμων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία, συνδεόμενων με τη χρήση ενός νέου εμβολίου, η αρχή της προφυλάξεως θα απαιτούσε να απαγορευθεί η χρήση του -όχι μόνον η υποχρεωτική, αλλά και η οικειοθελής- σε καταστάσεις, όμως, έκτακτης ανάγκης, λόγω πιεστικών και μη αναβαλλόμενων αναγκών προστασίας της δημόσιας υγείας από την εμφάνιση νέου μολυσματικού και υπερμεταδοτικού ιού, που προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, ακόμα και τον θάνατο, όπως συνέβη στην κατάσταση της πανδημίας του ιού COVID- 19, η αρχή της προφυλάξεως λειτουργεί με αντίστροφο τρόπο σε σχέση με τον συνήθη. Ειδικότερα, στις περιπτώσεις αυτές, η εν λόγω αρχή απαιτεί να επιτρέπεται ή και να επιβάλλεται η χρήση εμβολίων τα οποία, έστω και βάσει μη εκτενών κλινικών δεδομένων, διασφαλίζουν περισσότερα οφέλη παρά κινδύνους, καθώς ο πιθανός κίνδυνος ανεπιθύμητης ενέργειας για ένα άτομο, με τη χρήση αυτού του εμβολίου, είναι πολύ μικρότερος από την πραγματική βλάβη για μια ολόκληρη κοινωνία, στην οποία δεν χρησιμοποιείται το εμβόλιο (πρβλ. Consiglio di Stato, Sentenza n. 7045/2021). Τούτο δε ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι το ζήτημα αυτό ανήκει, κατ’ αρχήν, στη σφαίρα των δικαστικώς ανέλεγκτων εκτιμήσεων του ουσιαστικού νομοθέτη, ως προς την επιλογή του καταλληλότερου, σε δεδομένη χρονική στιγμή, μέσου για την αντιμετώπιση της πανδημίας (βλ. ΟλΣτΕ 1400/ 2022, σκ. 20).

9. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση από τα ιστορούμενα στην αγωγή, σε συνδυασμό και με τα στοιχεία της δικογραφίας, προκύπτει ότι ο ενάγων, γεννηθείς στις * και πάσχων από πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας, αναφερόμενη από την ηλικία των * ετών, στις * και περί ώρα * μ.μ., εμβολιάσθηκε στο Τοπικό Ιατρείο (ΤΙ) *, με την πρώτη δόση του εμβολίου «Astra Zeneca» έναντι του κορωνοϊού COVID- 19. Ωστόσο, περίπου δύο εβδομάδες μετά από τον εν λόγω εμβολιασμό του και, συγκεκριμένα, τη Δευτέρα του Πάσχα, *, ο ίδιος προσήλθε στο εφημερεύον Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών * όπου, αρχικά, εισήχθη στη Β΄ Παθολογική Κλινική και, εν συνεχεία, διεκομίσθη εσωτερικά στο Νευρολογικό Τμήμα (σχετ. η από * ιατρική έκθεση νοσηλείας). Εκεί, σύμφωνα με το από * χειρόγραφο ενημερωτικό σημείωμα της Νευρολόγου, Επιμελητού Α΄, *, ο ασθενής διασωληνώθηκε το βράδυ, περί τις * μ.μ., της ίδιας ημέρας, ενώ, περί τη μία τα ξημερώματα, εισήχθη στη Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) του εν λόγω Νοσοκομείου. Ελλείψει, ωστόσο, κατά τους ισχυρισμούς του ενάγοντος, κλίνης στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του Νοσοκομείου αυτού, ο ασθενής, την επομένη, *, έλαβε το υπ’ αριθ. Δ2/ 132/4.5.2021 εξιτήριο, με διάγνωση «Σύνδρομο Guillain- Barre Οξεία (Μετά-) Λοιμώδης Πολυνευρίτιδα» και διακομίσθηκε στο ιδιωτικό νοσοκομείο *», όπου και συνέχισε τη νοσηλεία του για ένα (1) μήνα, χωρίς, πάντως, να προσκομίζεται κανένα στοιχείο για όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του αυτής. Εν συνεχεία, στις *, ο ενάγων εισήχθη στο * Νοσοκομείο *, όπου και, σύμφωνα με το από * εξιτήριο της Διευθύντριας της Νευρολογικής του Κλινικής, *, νοσηλεύθηκε, με «οξεία διάχυτη εγκεφαλίτιδα μετά από ανοσοποίηση ή εμβολιασμό (εγκεφαλομυελίτιδα)», για χρονικό διάστημα εκατό (100) ημερών, ήτοι έως τις *, οπότε και κρίθηκε σκόπιμη η μεταφορά του σε κέντρο αποκαταστάσεως. Ακολούθησε, πάντως και νέα νοσηλεία του ενάγοντος στο ίδιο ως άνω Νοσοκομείο *, όπου αυτός εισήχθη, στις *, πάσχων, σύμφωνα με το υπ’ αριθ. πρωτ. * πιστοποιητικό της ίδιας ως άνω Διευθύντριας της Νευρολογικής του Κλινικής, από «τετραπάρεση, γαστροστομία, τραχειοστομία, συνεπεία διάσπαρτης εγκεφαλομυελίτιδας από εμβόλιο COVID- 19». Προς βελτίωση δε της κινητικότητάς του, με την υπ’ αριθ. πρωτ. * ιατρική βεβαίωση- γνωμάτευση της ίδιας Διευθύντριας, κρίθηκε σκόπιμη η εκ νέου παραμονή του σε κέντρο αποκαταστάσεως, έως τις *. Ήδη, ωστόσο, με την κρινόμενη από * αγωγή του, όπως αυτή αναπτύσσεται, περαιτέρω, στο από * παραδεκτώς κατατεθέν υπόμνημά του και στο από * συμπληρωματικό του υπόμνημα, ο ενάγων ζητεί το αναφερόμενο στην πρώτη σκέψη ποσό, ύψους *ευρώ, κατόπιν περιορισμού του αρχικού του αιτήματος, συνολικού ύψους * ευρώ, το οποίο αναλύεται, ειδικότερα, στα εξής κονδύλια: α) * ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ άρθρο 932 του ΑΚ, για την ηθική του βλάβη και, συγκεκριμένα, για την προσβολή της υγείας του συνεπεία του εμβολιασμού του, β) * ευρώ, κατά περιορισμό του αρχικού του κονδυλίου, ύψους * ευρώ, για τη δαπάνη της παραμονής του σε κέντρο αποκαταστάσεως, επί έντεκα (11), εν τέλει, μήνες, γ) * ευρώ, για λοιπές ιατρικές δαπάνες του προς αγορά επιθεμάτων υδροτριχοειδικής απορροφήσεως, κανίστρου και σπόγγων και δ) * ευρώ, για διαφυγόντα κέρδη από την απώλεια, κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του, εισοδημάτων από την εργασία του ως αναλυτής του Τμήματος Πληροφορικής*αφαιρουμένων των ποσών που ο ίδιος έλαβε ως επίδομα ασθενείας από τον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e- ΕΦΚΑ) και ανέρχονται, κατά τους υπολογισμούς του, σε * ευρώ, για το έτος * και σε * ευρώ, για το επόμενο έτος, *.

10. Επειδή, προς απόδειξη των ισχυρισμών της αγωγής του, ο ενάγων, εκτός των ήδη αναφερθέντων, στις *, προσκόμισε, μεταξύ άλλων, τα εξής: α)……., θ) την από 5.2.2021 ανακοίνωση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών από τον δικτυακό τόπο «emvolio.gov.gr», για τη χορήγηση του εμβολίου «Astra Zeneca» σε πολίτες ηλικίας έως και 64 ετών και ι) την από 14.6.2021 ανακοίνωση της ίδιας Επιτροπής, για την επικαιροποίηση των ηλικιών στις οποίες συνιστάται ο εμβολιασμός με το εν λόγω εμβόλιο. Κατά τα λοιπά, την προτεραία της παρούσας δικασίμου, ο ενάγων προσκόμισε και τρεις σελίδες από επιστημονικές μελέτες στην αγγλική, που, όμως, δεν αποτελούν νόμιμα αποδεικτικά μέσα και δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν, ελλείψει μεταφράσεώς τους στην ελληνική, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 172 του, κυρωθέντος με τον ν. 2717/1999 (Α΄ 97), Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ΚΔιοιΔικ).

11…..

12. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή αποδίδεται στο εναγόμενο, Ελληνικό Δημόσιο η παρανομία οργάνου του και, συγκεκριμένα, της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, που επέτρεψε τον εμβολιασμό με το επίμαχο εμβόλιο «Astra Zeneca» προσώπων με την πάθηση του ενάγοντος, ήτοι πολλαπλή σκλήρυνση, παρά τα περιορισμένα ιατρικά δεδομένα, αλλά και χωρίς να υφίσταται πλήρως επιβεβαιωμένος κατάλογος των παρενεργειών του εν λόγω εμβολίου, κατά παράβαση των αρχών για έγκυρα ιατρικά δεδομένα και για δυνατότητα εξαιρέσεως από τον εμβολιασμό, σε τέτοιες ειδικές περιπτώσεις. Ωστόσο, η αποδιδόμενη αυτή παρανομία, εν προκειμένω, δεν στοιχειοθετείται, καθώς, όπως βασίμως προβάλλει και το εναγόμενο Δημόσιο, με το από * παραδεκτώς κατατεθέν υπόμνημά του, το εμβόλιο «Astra Zeneca», κατά τον χρόνο του εμβολιασμού του ενάγοντος, διέθετε κεντρική άδεια κυκλοφορίας, με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συνεπώς, σύμφωνα και με όσα έγιναν δεκτά από τις υπ’ αριθ. 1762- 4/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, όπως το σκεπτικό τους παρατίθεται αναλυτικώς στη σκέψη 7 της παρούσας αποφάσεως, το εμβόλιο αυτό δεν ήταν πειραματικό ή δοκιμαστικό, αλλά κυκλοφορούσε με βάση την ανωτέρω άδεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής -η οποία δεν ήταν ούτε προσωρινή ούτε άδεια χρήσεως έκτακτης ανάγκης- μετά από αυστηρό έλεγχο εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, χωρίς να παραλειφθεί καμία από τις φάσεις για την επαλήθευση της αποτελεσματικότητας και ασφάλειας, που απαιτούνται ως προς την αδειοδότηση ενός φαρμάκου, καθώς και υπό καθεστώς αυστηρών εγγυήσεων, που συνδέονται με συγκεκριμένες υποχρεώσεις των κατόχων του. Μάλιστα, στην τέταρτη παράγραφο του άρθρου 3 της υπ’ αριθ. Γ.Π.οικ. 75769/6.12.2021 ΚΥΑ, όπως αυτή παρατίθεται στη σκέψη 6 της παρούσας αποφάσεως, προβλέπεται ρητά, ως προς τη διενέργεια του εμβολιασμού, η απαρέγκλιτη τήρηση εκ μέρους των Δικαιούμενων Φορέων των υποχρεώσεων που απορρέουν από την υφιστάμενη νομοθεσία ως προς την φαρμακοεπαγρύπνηση. Κατά τα λοιπά, όσα αναφέρονται στην αγωγή, για τη μεταγενέστερη μη κυκλοφορία του εν λόγω εμβολίου, είναι απορριπτέα, προεχόντως, διότι δεν συνδέονται αιτιωδώς με το ένδικο συμβάν του εμβολιασμού του ενάγοντος, που είχε λάβει χώρα ήδη από τις *.

13. Επειδή, ακόμη, ο ενάγων αποδίδει στα όργανα του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου και την παράνομη παράλειψή τους να τον κατευθύνουν στον εμβολιασμό του με το σκεύασμα «Pfizer», που, κατά τους ισχυρισμούς του, θα ήταν ασφαλέστερο στην περίπτωσή του. Επί της αποδιδόμενης αυτής παρανομίας, το Δημόσιο, με το ίδιο ως άνω, από * υπόμνημά του, αντιτείνει ότι ο ενάγων, ανήκοντας στην ευπαθή ομάδα Β΄ της κατηγορίας των πολιτών ηλικίας 31- 59 ετών, είχε δικαίωμα επιλογής μεταξύ όλων των διαθέσιμων εμβολίων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, η παρανομία αυτή δεν στοιχειοθετείται, καθώς από κανένα στοιχείο δεν αποδεικνύεται ότι το εμβόλιο «Pfizer» και ήδη «Comirnaty» θα ήταν ασφαλέστερο για την περίπτωση του ενάγοντος. Αντιθέτως, με βάση τον πίνακα που επισυνάπτεται στο προεκτεθέν (βλ. σκ. 11 της παρούσας αποφάσεως), υπηρεσιακό σημείωμα της 15.11.2024 του ΕΟΦ, από τις τέσσερις κίτρινες κάρτες, με πιθανολογούμενη την ίδια ανεπιθύμητη ενέργεια με αυτήν του ενάγοντος, ήτοι πιθανολογούμενη οξεία διάσπαρτη εγκεφαλιομυελίτιδα (ADEM), οι λοιπές τρεις περιπτώσεις, ήτοι πλην αυτής του ενάγοντος που εμβολιάσθηκε με το εμβόλιο «Astra Zeneca» και ήδη «Vaxzevria», αφορούν σε εμβολιασθέντες με το εμβόλιο «Pfizer» και ήδη «Comirnaty».

14. Επειδή, ακόμη, με την αγωγή αποδίδεται παρανομία και στον ιατρό του Τοπικού Ιατρείου *, όπου διενεργήθηκε ο εμβολιασμός του ενάγοντος και, συγκεκριμένα, η παράλειψη του εν λόγω ιατρού να αποτρέψει τον εμβολιασμό του τελευταίου. Ωστόσο, η αποδιδόμενη αυτή παράνομη παράλειψη δεν στοιχειοθετείται, προεχόντως, λόγω του αναπόδεικτου του σχετικού ισχυρισμού του ενάγοντος, που δεν προσκομίζει κανένα στοιχείο και, ιδίως, την έντυπη ιατρική εντολή του επιβλέποντος ιατρού, με την υπογραφή του εν λόγω εμβολιαζόμενου και το ληφθέν σύντομο ιατρικό ιστορικό, όπως προβλέπεται στην § 4 του προεκτεθέντος άρθρου 51 του ν. 4764/2020. Για τον ίδιο λόγο, δεν αποδεικνύεται ούτε η αποδιδόμενη παρανομία για τη μη προσήκουσα ενημέρωση του ενάγοντος πριν από τον εμβολιασμό του.

15. Επειδή, εφόσον δεν στοιχειοθετείται καμία από τις παρανομίες που αποδίδονται εκ μέρους του ενάγοντος, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη γένεση αποζημιωτικής ευθύνης του εναγόμενου Δημοσίου, κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ. Ως εκ τούτου, ως προς την κύρια αυτή βάση της, η αγωγή είναι απορριπτέα, ως αβάσιμη.

16. Επειδή, κατά τα λοιπά, με την επικουρική βάση της υπό κρίση αγωγής, κατά το άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος, ζητείται η διεκδικούμενη αποζημίωση, λόγω της ευθύνης του Δημοσίου, έστω και για νόμιμες πράξεις των οργάνων του. Επί της επικουρικής αυτής βάσεως της αγωγής, το Δημόσιο, με το ίδιο ως άνω από *υπόμνημά του, αντιτείνει ότι δεν υπέχει καμία ευθύνη, καθώς ο εμβολιασμός του ενάγοντος, λόγω της ηλικίας του, δεν ήταν υποχρεωτικός, αλλά ο ίδιος επέλεξε, αυτοβούλως, να προβεί σε αυτόν. Ωστόσο, οι ισχυρισμοί αυτοί του εναγόμενου είναι απορριπτέοι, ως αβάσιμοι, καθώς, όπως ρητά προβλέπεται στο προεκτεθέν άρθρο 3 § 4 εδ. β΄ της υπ’ αριθ. ΓΠοικ.75769/6.12.2021 ΚΥΑ, το Ελληνικό Δημόσιο είναι υπεύθυνο για τυχόν αξιώσεις από την εμφάνιση παρενεργειών σε εμβολιασθέντες, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και, ιδίως, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Συντάγματος. Ειδικότερα, η πρόκληση σοβαρών παρενεργειών από εμβόλιο, συγκεκριμένα, έναντι του κορωνοϊού COVID- 19 συνιστά βλάβη ιδιαίτερη και σπουδαία, που υπερβαίνει για τον παθόντα το εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης, το οποίο δικαιούται να αξιώνει το Κράτος από τους πολίτες, χάριν του γενικού συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου και της, κατ’ άρθρο 25 § 4 του Συντάγματος, αρχής της κοινωνικής αλληλεγγύης. Ως εκ τούτου, με βάση και όσα έγιναν ad hoc δεκτά με τις υπ’ αριθ. 1762- 4/2023 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, όπως το σκεπτικό τους έχει αναλυτικώς εκτεθεί στη σκέψη 4 της παρούσας αποφάσεως, επί τέτοιας βλάβης, συντρέχει περίπτωση αποζημιώσεως του παθόντος, με βάση το άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος, για την ευθύνη του Δημοσίου από νόμιμες ενέργειές του. Υπό τα δεδομένα αυτά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις σοβαρές παρενέργειες του ενάγοντος, ήτοι την πρόκληση σε αυτόν οξείας διάσπαρτης εγκεφαλιομυελίτιδας (ADEM), καθώς και ότι, με βάση την αξιολόγηση της σχετικής κίτρινης κάρτας από την Επιτροπή Φαρμακοεπαγρυπνήσεως του ΕΟΦ, θεωρήθηκε πιθανή («probable») η συσχέτιση της εν λόγω ανεπιθύμητης ενέργειας με τον εμβολιασμό του με το εμβόλιο «Astra Zeneca», εν προκειμένω, έχει επέλθει ευθέως βλάβη της υγείας του ενάγοντος, χωρίς, μάλιστα, να προκύπτει άλλη, παρεμβαλλόμενη πράξη ή παράλειψη, με τη χορήγηση λ.χ. ελαττωματικού σκευάσματος ή με πλημμέλειες κατά τη διενέργεια του εν λόγω εμβολιασμού του. Συνεπώς, με βάση και όσα έγιναν δεκτά στην τέταρτη σκέψη της παρούσας αποφάσεως, στοιχειοθετείται ευθύνη του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου, ευθέως εκ του άρθρου 4 § 5 του Συντάγματος, δεκτής γενόμενης της επικουρικής αυτής βάσεως της αγωγής.

17. Επειδή, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη ότι επί ευθύνης του Δημοσίου από νόμιμες πράξεις των οργάνων του, με βάση το άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος, προβλέπεται όχι πλήρης, αλλά εύλογη μόνον αποκατάσταση της ζημίας του παθόντος. Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να επιδικασθεί στον ενάγοντα, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 932 του ΑΚ, μόνον η εύλογη χρηματική ικανοποίηση για την ηθική του βλάβη. Λαμβάνοντας δε υπ’ όψιν τη σοβαρή βλάβη της υγείας που αυτός υπέστη, σε συνδυασμό με την ηλικία του κατά τον χρόνο του επίμαχου εμβολιασμού του, ήτοι * ετών, τότε, το Δικαστήριο κρίνει ως προσήκον να επιδικασθεί το ποσό των 50.000 ευρώ, προς εύλογη αποκατάσταση της ηθικής βλάβης του ενάγοντος από την προσβολή της υγείας του. Αντιθέτως, ως προς τα ζητούμενα κονδύλια που αφορούν στην υλική ζημία του ίδιου, το Δικαστήριο κρίνει απορριπτέα, έστω και την εύλογη, αποκατάστασή τους. Και τούτο, διότι, εν προκειμένω, δεν αποδεικνύεται η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του ζημιογόνου συμβάντος του εμβολιασμού του ενάγοντος και της διεκδικούμενης υλικής του ζημίας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και ότι αυτός δεν έχει προσκομίσει κανένα στοιχείο σχετικά με τη νοσηλεία του στο ιδιωτικό νοσοκομείο για τις ιατρικές πράξεις που έλαβαν χώρα με τη συναίνεση του ασθενούς, αλλά και προς διακρίβωση της τυχόν περαιτέρω επιδεινώσεως της υγείας του.

18. Επειδή, με δεδομένη την, κατά τα ανωτέρω, διάγνωση της διαφοράς, το Δικαστήριο κρίνει, περαιτέρω, ότι είναι απορριπτέο το αίτημα που το εναγόμενο Δημόσιο διατυπώνει στο από * υπόμνημά του, σχετικά με τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, προς εξέταση της επιδράσεως από τυχόν προσβολή του ενάγοντος διά ερπητοϊών. Ο τελευταίος, άλλωστε, με το από * συμπληρωματικό του υπόμνημα, ορθώς, αντιτείνει ότι, τρία έτη μετά από το ένδικο συμβάν, είναι αδύνατη η ανεύρεση σχετικών στοιχείων.

19. Επειδή, εφόσον το αρχικώς καταψηφιστικό αίτημα της αγωγής έχει, εν τέλει, μετατραπεί σε έντοκο αναγνωριστικό, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, καθίσταται απορριπτέο το αίτημα του ενάγοντος για κήρυξη της παρούσας αποφάσεως ως προσωρινώς εκτελεστής, που προβλέπεται, υπό προϋποθέσεις, επί καταψηφιστικών μόνον αποφάσεων, βάσει του άρθρου 80 § 3 του ΚΔιοικΔικ, σε συνδυασμό και με το άρθρο 199 § 1 του ίδιου Κώδικα (βλ. ΔΕφΑθ 3649/ 2024, 1926/ 2023).

20. Επειδή, κατ’ ακολουθίαν, η αγωγή πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή, ως προς την επικουρική της βάση, και να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εναγόμενου Δημοσίου να καταβάλει στον ενάγοντα το επιδικασθέν ποσό των 50.000 ευρώ, με τους νόμιμους τόκους, υπολογιζόμενους, με βάση το άρθρο 45 του ν. 4607/2019 (Α΄ 65), από την επομένη της επιδόσεως της αγωγής, που, κατά τα ανωτέρω, έλαβε χώρα στις * και μέχρι πλήρους εξοφλήσεώς του. Με δεδομένη δε την έκβαση της δίκης, τα δικαστικά έξοδα πρέπει να συμψηφισθούν μεταξύ των διαδίκων, σύμφωνα με το άρθρο 275 § 1 εδ. γ΄ του ΚΔΔ.

Δέχεται εν μέρει την αγωγή.

Αναγνωρίζει την υποχρέωση του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στον ενάγοντα το συνολικό ποσό των πενήντα χιλιάδων (50.000) ευρώ, με τους νόμιμους τόκους, υπολογιζόμενους, βάσει του άρθρου 45 του ν. 4607/2019, από την επομένη της επιδόσεως της αγωγής, που έλαβε χώρα στις * και μέχρι πλήρους εξοφλήσεώς του.

Απορρίπτει το αίτημα για κήρυξη της παρούσας αποφάσεως ως προσωρινώς εκτελεστής.

Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Η θεμελίωση της αστικής ευθύνης του Δημοσίου στην βάση της, κατά τις διατάξεις του άρθρου 4 § 5 του Συντάγματος, αρχής της ισότητας ενώπιον των δημόσιων βαρών

1. Από τις διατάξεις των άρθρων 5 § 5 και 21 § 3 του Συντάγματος προκύπτει ότι το δικαίωμα στην υγεία αναγνωρίζεται τόσο ως ατομικό όσο και ως κοινωνικό. Ως κοινωνικό το δικαίωμα στην υγεία συνίσταται στην υποχρέωση του Κράτος να παρέχει στους πολίτες υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου και, γενικώς, στην υποχρέωσή του να λαμβάνει τα αναγκαία εκάστοτε θετικά μέτρα που αποβλέπουν στην προστασία της υγείας (βλ. ΟλΣτΕ 943/2020, 2362/2019, 1847/2016 Ολ., 1187/2009 Ολ., 400/1986 Ολ.), έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δημόσια υγεία, υπό την έννοια της πρόληψης των νοσημάτων και της προαγωγής της υγείας των πολιτών, στους οποίους εξάλλου παρέχεται δικαίωμα να απαιτήσουν από το Κράτος την πραγμάτωση της αντίστοιχης υποχρέωσής του (βλ. ΣτΕ 622/2021, 943/ 2020 Ολ., 400/1986 Ολ.) 

2.Η νομολογία έχει δώσει μια σειρά από ιστορικές αποφάσεις με αρχή την 1501/2014 ΣτΕ, με την οποία συμπλήρωσε  το νομικό καθεστώς της αστικής ευθύνης του Δημοσίου και ανήγαγε, κατ’ άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος, σε κανόνα την αποζημιωτική ευθύνη του Δημοσίου και σε περιπτώσεις νόμιμης κρατικής δράσης, η οποία πλήττει υπέρμετρα ορισμένους πολίτες έναντι άλλων, η σκέψη αριθ. 5 της οποίας δέχθηκε: «Επειδή, το άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος ορίζοντας ότι οι “Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους” έχει αναγάγει σε συνταγματικό κανόνα την ισότητα ενώπιον των δημοσίων βαρών, συνιστά δε, παράλληλα, και διάταξη στην οποία θεμελιώνεται η αποζημιωτική ευθύνη του Δημοσίου από πράξεις των οργάνων του που προκαλούν ζημία, παράνομες (ΣτΕ 980/2001) ή νόμιμες (ΣτΕ 5504/2012). Τούτο, διότι η ισότητα ενώπιον των δημοσίων βαρών επιτάσσει και την αποκατάσταση της ζημίας που κάποιος υφίσταται από την δράση, χάριν του δημοσίου συμφέροντος, των οργάνων του Κράτους, όταν η δράση αυτή δεν είναι σύννομη ή όταν είναι μεν νόμιμη αλλά προκαλεί βλάβη, ιδιαίτερη και σπουδαία, σε βαθμό ώστε να υπερβαίνει τα όρια που είναι κατά το Σύνταγμα ανεκτά προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο σκοπός δημοσίου συμφέροντος στον οποίο αποβλέπει η δράση αυτή, σύμφωνα με την οικεία νομοθεσία. Πραγματώνεται δε ο σκοπός της διατάξεως αυτής υπό την ανωτέρω έννοια όταν αποκατάσταση τέτοιας ζημίας καθίσταται δυνατή σε περίπτωση ζημιογόνου δράσεως οιουδήποτε οργάνου του Κράτους». Η 622/2021 απόφαση του ΣτΕ αφορά την αποκατάσταση ηθικής βλάβης από νόμιμη πράξη εμβολιασμού. Την νομολογία του ΣτΕ (1762, 1763 και 1764/2023, 1400/2022) στο ζήτημα της αποκατάστασης βλάβης εκ του εμβολιασμού ακολουθεί η ανωτέρω απόφαση.

Επίλογος.: Κατά την άποψή μας η σχολιαζομένη, έπρεπε να κάμει δεκτή την αγωγή κατά την κυρία βάση της ευθύνης του Δημοσίου κατά τις διατάξεις του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ σύμφωνα με όσα εκτίθενται στο ιστορικό. Όταν μάλιστα, όπως στην προκειμένη περίπτωση, παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία και τους οικείους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης (ΣτΕ 1847/2016, 752/2011, 926, 3421/2009, 2739/ 2007),

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ 

[1]. Βλ 1)Μελέτη Αντώνη Αργυρού «Η αστική ευθύνη του δημοσίου από ζημιογόνο συμπεριφορά των οργάνων του και ιδίως των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας» σελ. 1074, 2) του ιδίου, βιβλίο «Αστική ευθύνη του δημοσίου» ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, εκδ Β΄ 2023. 

[2]. Βλ. σκ. 4 της 1400/2022 απόφασης της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας:  «Εξάλλου, ναι μεν σε περιπτώσεις έλλειψης απόλυτης βεβαιότητας ως προς την ανυπαρξία μακροπρόθεσμων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία συνδεομένων με τη χρήση ενός νέου εμβολίου η αρχή της προφύλαξης θα απαιτούσε να απαγορευθεί η χρήση του- όχι μόνο η υποχρεωτική αλλά και η οικειοθελής- όμως, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, λόγω πιεστικών και μη αναβαλλόμενων αναγκών προστασίας της δημόσιας υγείας από την εμφάνιση νέου μολυσματικού και υπερμεταδοτικού ιού που προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας και τον θάνατο ακόμα, όπως συμβαίνει στην παρούσα κατάσταση της πανδημίας του ιού covid 19, η αρχή της προφύλαξης λειτουργεί με αντίστροφο τρόπο σε σχέση με τον συνήθη, διότι απαιτεί να επιτρέπεται  ή και να επιβάλλεται η χρήση εμβολίων τα οποία, αν και βάσει μη εκτενών κλινικών δεδομένων, διασφαλίζουν περισσότερα οφέλη παρά κινδύνους, καθώς ο πιθανός κίνδυνος ανεπιθύμητης ενέργειας για ένα άτομο, με τη χρήση αυτού του εμβολίου, είναι πολύ μικρότερος από την πραγματική βλάβη για μια ολόκληρη κοινωνία, στην οποία δεν χρησιμοποιείται αυτό το εμβόλιο».